Wykład 9 – Ewangelia Łukasza: Historyczne Wprowadzenie

Profesor Dale Martin: Spójrzmy na rozpoczęcie Ewangelii Łukasza. Przejdziemy dzisiaj duży kawałek Ewangelii Łukasza i Dziejów Apostolskich. Dzisiaj ja… tak troszkę kłamałem na temat planu nauczania. Wiecie już, że nie jestem godny zaufania. Powiedziałem w planie, że porozmawiamy dziś o Łukaszu, a w środę będziemy mieli wykład o Dziejach. To nie do końca prawda, ponieważ nie można tak naprawdę mówić o Łukaszu bez mówienia również o Dziejach, i nie można dużo mówić o Dziejach bez mówienia o Łukaszu, ponieważ są one napisane przez te sama osobę. Prawie żaden uczony nie ma wątpliwości, że są one napisane przez te sama osobę. Niektórzy uczeni twierdza, że nie powinno się ich czytać jako dwóch tomów tego samego dzieła. Niektórzy mówią nawet, że uważają, iż Dzieje Apostolskie zostały napisane dużo później od Ewangelii Łukasza, ale ja zamierzam traktować je w zasadzie jako dwa tomy tego samego dzieła. Cześć dzisiejszego wykładu będzie się koncentrować na Dziejach Apostolskich, ale spora cześć wykładu będzie się również koncentrować na… – Miałem na myśli cześć Łukasza, ale również na Dziejach Apostolskich, a następnym razem podobnie, choć będę mówił o Dziejach Apostolskich, wrócę i porozmawiam o Łukaszu. Czy wszyscy dostali materiały z zarysem Ewangelii Łukasza i Dziejów? Jeśli ktoś nie dostaje… nie dostał materiałów, niech podniesie ręce, to zostaną rozdane.

Spójrzmy na rozpoczęcie Ewangelii Łukasza. “Wielu już starało się ułożyć opowiadanie… “. Co ma oznaczać “ułożyć opowiadanie”? “… o wydarzeniach, które się dokonały pośród nas, tak jak nam je przekazali ci, którzy od początku byli naocznymi świadkami i sługami słowa”. Kiedy autor mówi ci, że ma pewne informacje… Przekazy, tradycje, relacje naocznych świadków, co jest pierwszą rzeczą, którą mówi to wam o tym autorze? Nie jest on naocznym świadkiem, dokładnie.

“Postanowiłem więc i ja zbadać dokładnie wszystko od pierwszych chwil i opisać ci po kolei, dostojny Teofilu, abyś się mógł przekonać o całkowitej pewności nauk, których ci udzielono”.

Jest kilka rzeczy, które mówi nam prolog do Ewangelii Łukasza. Jedną z nich jest oczywiście, jak właśnie zauważyłeś, że nie jest ona napisana przez kogoś, kto tam był. Niektórzy mówią, że kiedy omawiamy Dzieje Apostolskie, przynajmniej część Dziejów wydaje się być napisana przez osobę, która rzeczywiście tam była, ponieważ mniej więcej w połowie Dziejów zaczyna się “my”. Zrobiliśmy to, i zrobiliśmy to, a nie tylko Paweł czy inni ludzie w trzeciej osobie. Nie uważam, aby tak było. Wierzę, że mógł on używać jakiegoś pisemnego dokumentu, który był… – który używał terminu “my”, lub czasami starożytnego tekstu, myślę, że czasami osoba po prostu wstawiałaby się do narracji, aby nadać jej większą bezpośredniość. Nie zamierzam więc uczyć was, że ten autor był naocznym świadkiem jakiejkolwiek z rzeczy, o których pisze, a z pewnością nie jest on naocznym świadkiem rzeczy, które dzieją się w Ewangelii, o czym sam również mówi. To jedna rzecz, którą ten tekst mówi.

To mówi nam także, że jest to kompilacja źródeł. Już pracując nad problemem synoptycznym i sposobem pisania egzegezy, zorientowaliście się, że autorzy Ewangelii korzystali z różnych źródeł. Niektóre z nich są źródłami pisanymi, inne ustnymi. Ten facet przyznaje się do tego od razu, więc brzmi to tak, jakby używał zarówno źródeł pisanych, jak i ustnych. Jakie jest jedno z tych źródeł pisanych, o których wiemy, że ich używał? Marek, dokładnie, i uważamy, że jest jeszcze jedno źródło pisane, które nazywamy Q, którego mógł użyć. Co ma na myśli mówiąc “opisać ci po kolei”? Czy to znaczy, że Marek pisał rzeczy w jednym porządku, a ten facet zna lepszy porządek chronologiczny, porządek historyczny? Czy mówi: piszę do ciebie relację, która jest bardziej podobna do tego, co naprawdę się wydarzyło i kiedy to się stało? Ludzie czasami tak to interpretują. Jak zobaczymy dzisiaj, to raczej nie jest prawda, bo możemy nawet stwierdzić, kiedy ten autor twórczo przesuwa wydarzenia w czasie dla własnych celów. Twierdzi, że pisze uporządkowaną relację, ale jeśli twierdzi, że daje nam bardziej chronologicznie dokładną relację, to się myli, jak sami zobaczymy. Prawdopodobnie nawet nie ma tego na myśli, prawdopodobnie to nie jest twierdzenie o historyczności. Prawdopodobnie po prostu mówi, że sposób, w jaki ja to mówi jest lepszy niż sposób, w jaki mówi to Marek lub Q lub inne źródła. Zastanawia się nad kolejnością, w jakiej wydarzenia umieszcza i zastanawia się nad tym, jak chce napisać swoją Ewangelię.

To również mówi ci, jaka to jest forma literacka. Autor wie, że pisze coś, co jest jak pozostała literatura w starożytnym świecie. Ewangelia Łukasza nie jest biografią, ale mogła być uważana za “życie”. W rzeczywistości greckie słowo na “życie” to “bios”, stąd mamy “biologię”. Bios może być nazwą gatunku literatury, która opowiadała o jakimś wielkim człowieku. Oddzielamy ją od biografii, ponieważ nie dba ona o to, co współczesna biografia. Wydaje się, że autor wie, że w Ewangelii Łukasza opisuje on bios Jezusa, życie Jezusa. Skąd możemy to wiedzieć? Bo zaczyna Ewangelię od tego samego rodzaju rzeczy, które można by zobaczyć, czytając książkę o Cesarzu Auguście czy Platonie, wielkim filozofie. A dokładniej, zaczyna od opowieści o cudownych narodzinach. Opowiadanie historyjek o wielkim człowieku i jego cudownych narodzinach było nierzadko sposobem na rozpoczęcie czyjegoś “życia”. Dalej w Dziejach Apostolskich również wygląda na to, że autor wie, że pisze coś, co wyglądałoby jak historia, a my mamy historie również ze świata starożytnego. Ten facet jest… O wiele bardziej niż Marek, ten autor jest o wiele bardziej samoświadomy w kreowaniu siebie i kreowaniu swojej pracy jako dzieła literackiego, ma ona formę literacką.

Kim jednak jest Teofil? Niektórzy by pomyśleli, że może to jest jego patron, bo często w świecie starożytnym, kiedy pisałeś książkę, zaczynałeś od dedykacji. Dedykując, nie pisałeś: “dedykuję temu a temu”, pisałeś: “Drogi Teofilu, piszę to, ponieważ poprosiłeś mnie, abym spisał swoje myśli”. Innymi słowy, tworzysz fikcję, jest to fikcja, że twój patron, może osoba, która wspiera cię finansowo lub społecznie, albo jakkolwiek, ta osoba poprosiła cię o zdanie sprawy z czegoś. Zacząłbyś: “Drogi panie Smith, wielokrotnie prosiłeś mnie, gdy jedliśmy lunch u Mori’ego, o opisanie mojej ostatniej podróży do Afryki, więc zapisuję to na twoją prośbę”. To dedykacja dla twojego patrona. Kim jednak jest Teofil? Niektórzy mówią, że być może jest prawdziwą postacią historyczną, autor nazywa go “najdoskonalszym”, greckie słowo zdaje się sugerować, że ten facet jest dość z wysokiej klasy, albo że nasz autor chce, abyśmy uwierzyli, że jest z wysokiej klasy. Możliwe też, jak niektórzy twierdzą, że jest on fikcyjny, ponieważ Teofil pochodzi od dwóch greckich słów, “theos”, czyli Bóg i “philos” – kochający lub przyjaciel. Niektórzy mówią, że autor wymyślił imię, które jest jakby fikcyjnym imieniem dla każdego czytelnika kochającego Boga lub ukochanego przez Boga. Naprawdę nie wiemy, więc uczeni są w lesie w kwestii czy Teofil to prawdziwy człowiek czy nie. To jest kilka rzeczy, na które musimy zwrócić uwagę. Autor kreuje się na pisarza historii według starożytnych standardów historii, ale czy jest to historia według naszych standardów historii? Jedynym sposobem, aby się tego dowiedzieć, jest analiza samego tekstu, więc to właśnie zamierzamy zrobić.

Na twoim zarysie macie… na planie macie zarys Łukasza i zarys Dziejów Apostolskich. Chyba go nie dostałem, oddałem swój, mogę wziąć jeden? Dziękuję, Michael. Zauważ, jaki jest podział. Najpierw macie początek Ewangelii, który tak naprawdę zaczyna się od narodzin i narracji z dzieciństwa, oraz o Jezusie i Janie Chrzcicielu w rozdziale, następnie w rozdziale 3 macie Jezusa i jego spotkanie… – relację Jezusa i Jana Chrzciciela. Wszystko to zaczyna się częściowo w Galilei, ale też częściowo w Judei. Narodziny Jana mają miejsce w Judei, narodziny Jezusa, według Łukasza, mają miejsce w Galilei [sprostowanie: Judei]. Łukasz opisuje również rodzinę Jezusa, która wędruje z Judei do Galilei [sprostowanie: z Galilei do Judei] przy narodzinach. To inaczej niż u Mateusza, Mateusz zaczyna od świętej rodziny mieszkającej w Betlejem. Łukasz ma wizję, że ta rodzina mieszka w Galilei i z powodu spisu powszechnego musi udać się do Betlejem, które znajduje się w Judei. Rodzina pochodzi z Galilei, ale Łukasz rozpoczyna akcję swojej Ewangelii, zarówno dla narodzin Jana Chrzciciela, jak i dla narodzin Jezusa, w Judei. To będzie istotne.

Następnie macie, zaczynając w 3:23, początek działalności Jezusa w Galilei i to trwa aż do 9:50. Macie początek działalności, jest przedstawienie w 3:23, Jezus zaczyna… – w piętnastym roku panowania Tyberiusza, potem macie genealogię, potem macie historię kuszenia w rozdziale 4, a potem macie pierwsze wystąpienie Jezusa, o którym będziemy rozmawiać zarówno dziś, jak i następnym razem. W 4:14-30 jest pierwsze kazanie Jezusa, wyraźnie widać, że Łukasz chce to ukazać jako pierwsze kazanie Jezusa i porozmawiamy o tym później. Następnie macie 4:31 do 8:56, właściwą działalność w Galilei. To znaczy, to jest Jezus chodzący po Galilei, uzdrawiający ludzi, głoszący kazania, nauczający. Teraz spójrz jednak na rozdział 9, macie okres przejściowy. Większa część rozdziału 9 jest przejściem od działalności galilejskiej do innej ważnej części Ewangelii Jezusa… Ewangelii Łukasza, czyli podróży Jezusa do Jerozolimy. 9:1, “Wtedy zwołał Dwunastu, dał im moc i władzę nad wszystkimi złymi duchami i władzę leczenia chorób”. Zwróćcie uwagę, że nie działa on już więcej w Galilei, on przygotowuje inne rzeczy, które się wydarzą.

Spójrzcie teraz na koniec tego rozdziału, 9:51. To jest bardzo ważny werset z Łukasza, chociaż… ale nigdy byś tego nie zauważył, gdyby jakiś uczony ci tego nie pokazał; 9:51: “Gdy dopełnił się czas Jego wzniesienia* [z tego świata], postanowił udać się do Jerozolimy “. Co to znaczy? “Wzniesienia” – czy to odnosi się do wniebowstąpienia Jezusa do nieba? Czy o jego ukrzyżowanie, bo ktoś wznosi się na krzyżu? Cokolwiek to jest, zauważ, że nie zbliżamy się nawet do końca Ewangelii, jesteśmy dopiero w połowie… Nie jesteśmy nawet w połowie Ewangelii. W porównaniu z resztą Ewangelii znajdujemy się wciąż na bardzo wczesnym etapie, a jednak to, co robi Łukasz, zwraca teraz twoją uwagę jako czytelnika na Jerozolimę. “Gdy dopełnił się czas Jego wzniesienia [z tego świata], postanowił udać się do Jerozolimy i wysłał przed sobą posłańców. “, a oni przechodzą przez wioski. Tak więc całą resztę z dziesięciu następnych rozdziałów Jezus jest w drodze. [Śpiewa] “On the road again”. Jest w drodze do Jerozolimy. Zauważcie, te wielkie dziesięć rozdziałów na drodze, droga Jezusa do Jerozolimy, nie znajdują się w innych Ewangeliach, tylko u Łukasza. Co to… Po co to tam jest?

Wtedy w 19:45, Jezus w końcu dociera do Jerozolimy i od 19:45 aż do końca Łukasza Jezus jest w Jerozolimie. Wtedy zaczynają się Dzieje Apostolskie i jak już powiedziałem wcześniej, następny tom, Dzieje Apostolskie, zaczyna się od opowieści o tym, co się stało na końcu Łukasza. Wiecie, że jesteście w drugim tomie dwutomowego dzieła, ponieważ na początku Dziejów Apostolskich macie przypomnienie. Najpierw macie czas – od początku, Dzieje 1:1 do 9:43, określam go jako czas przed poganami. Kościół jest w całości społecznością żydowską, wszyscy mieszkają głównie w Judei i Jerozolimie, wspólnie oddają cześć, spędzają nawet dużo czasu w świątyni, w żydowskiej świątyni. Jest to w dużej mierze organizacja żydowska, poganie nie zostali sprowadzeni, a potem macie kolejny okres przejściowy, tak jak wtedy, gdy mieliśmy okres przejściowy w rozdziale 9 Łukasza, w rozdziale 10 Dziejów Apostolskich macie okres przejściowy od 10:1 do 12:25. Najpierw macie nawrócenie pierwszego z nawróconych pogan, jest on rzymskim Centurionem, Korneliuszem, i macie Piotra broniącego jego nawrócenia Korneliusza, ponieważ w tamtym czasie jest czymś kontrowersyjnym przyprowadzić kogoś do kościoła bez obrzezania go, zgodnie z opisem Łukasza. Następnie macie 11:19-30, spójrzcie tam, Dzieje Apostolskie 11:19-30:

“Ci, których rozproszyło prześladowanie, jakie wybuchło z powodu Szczepana, dotarli aż do Fenicji, na Cypr i do Antiochii, głosząc słowo samym tylko Żydom. Niektórzy z nich pochodzili z Cypru i z Cyreny. Oni to po przybyciu do Antiochii przemawiali też do Hellenistow** i opowiadali Dobrą Nowinę o Panu Jezusie”.

Tu możesz mieć przypis po słowie “helleniści”, czy ktokolwiek ma przypis po słowie “hellenista” w swoim…  Co mówi twój przypis?

Głos z sali: [Niesłyszalne]

Profesor Dale Martin: Grecy, więc niektóre teksty mają “Hellenistów”, którzy byliby jakby greckojęzycznymi Żydami, a inne manuskrypty mają tylko słowo “Grecy”. W rzeczywistości, można nawet przyjąć, że określenie “Helleniści”, oznacza po prostu Greków. W każdym razie pojawia się wizja, że ci ludzie mówili nie tylko do Greków… do greckich Żydów, ale także do Greków. To wprowadza więc okres pogan. Macie przedstawienie kościoła w Antiochii, w którym przeważają poganie, i to właśnie dostajecie w 11:19-30, potem macie jakieś prześladowania w Jerozolimie w rozdziale 12, a potem jest przesunięcie uwagi z Jerozolimy do pogan w 12:25:

“A słowo Pańskie rozszerzało się i rosło. Barnaba i Szaweł, wypełniwszy swoje zadania, powrócili do*** Jerozolimy zabierając z sobą Jana, zwanego Markiem”.

Właściwie myślę, że tu powinno być “powrócili z Jerozolimy do Antiochii”. Znowu są problemy z manuskryptem, bo w 13:1 jest: “W Antiochii, w tamtejszym Kościele, byli prorokami i nauczycielami”. Od rozdziału 13 do reszty Dziejów Apostolskich, uwaga nie jest skupiona na Jerozolimie. Oni wracają do Jerozolimy, Paweł wraca do Jerozolimy kilka razy, Paweł zostaje w końcu aresztowany w Jerozolimie i jest jego proces, i są tam wszelkie ciekawe, ekscytujące zamieszania i sprawy, dziejące się w Jerozolimie. Ale reszta Dziejów Apostolskich trzyma się z dala od Jerozolimy i od reszty świata, od reszty… – cała reszta. Dalej od 13:1 macie okres zwany “po poganach”, to jest po tym, jak poganie zostali przyprowadzeni do kościoła, i uwaga będzie skupiona na kościele pogańskim przez resztę Dziejów Apostolskich. Macie na przykład pierwszą podróż misyjną Pawła, potem macie tak zwany Sobór Jerozolimski w rozdziale 15, o którym już rozmawialiśmy. Potem macie drugą podróż misyjną Pawła, a potem trzecią podróż misyjną Pawła, następnie macie Pawła w Jerozolimie, a potem aresztowanego i zabranego do Rzymu, następnie macie Pawła w Rzymie i zakończenie całej księgi, rozdział 28:17-31.

Zauważ, co tu się dzieje. Łukasz konstruuje swoje dwutomowe dzieło następująco. Zaczyna się w Judei, ciągle powraca do Jerozolimy, Jerozolimy, Jerozolimy, wskazuje ci Jerozolimę, poprzez całą Ewangelię Łukasza, później jest ostatni tydzień życia Jezusa w Jerozolimie, gdzie został ukrzyżowany, zmartwychwstał. Gdzie Jezus ukazał się swoim uczniom po swoim zmartwychwstaniu według Mateusza? Dokładnie w Galilei. Czy Jezus ukazał się któremuś z uczniów w Jerozolimie według Mateusza? Nie. Wszystkie ukazania się Jezusa…  zmartwychwstałego Jezusa według Mateusza mają miejsce w Galilei, a nie w Jerozolimie. Dla odmiany na końcu Łukasza i na początku Dziejów Apostolskich, Jezus mówi swoim uczniom po zmartwychwstaniu, kilku z nich widzi Go, i on mówi: “Zostańcie w Jerozolimie, nie wychodźcie z Jerozolimy ani z Judei, dopóki nie przyjdzie Duch Święty”. I zostali w Jerozolimie cały… On… Jezus ukazywał się uczniom przez określony czas, według Dziejów. Wydaje mi się, że 40 dni. Zgadza się? Coś w tym stylu. Po tym czasie Jezus nie ukazał się już uczniom, według Dziejów Apostolskich, wstąpił do nieba, ale przez cały ten czas przebywali w Judei, więc wszystkie ukazania zmartwychwstałego Jezusa, według Łukasza, mają miejsce w Jerozolimie. Ciekawe, że zaczyna się w Galilei, kończy w Jerozolimie, następnie Dzieje Apostolskie rozpoczynają się ponownie w Jerozolimie, a potem wychodzą – do części świata – rozszerzają swoją wizję na Antiochię, Azję Mniejszą, Grecję, Europę, a na końcu Paweł trafia do Rzymu. Istnieje bardzo wyraźny schemat, geograficzny wzorzec w sposobie, w jaki Łukasz zorganizował to dwutomowe dzieło, i jest nawet odzwierciedlone w zarysie układu książki, dlatego też chciałem dać wam ten bardzo prosty zarys.

Teraz wróćmy i zobaczmy, jak to się odbija na innych częściach. Spójrzcie na pierwszą mowę Jezusa przedstawioną przez Łukasza w rozdziale 4. Teraz spędzimy dużo czasu na rozmowie o tym, ponieważ będziecie mnie naśladować, kiedy będziecie pisać swoje prace egzegetyczne. Będziecie zwracać uwagę na wszystkie szczegóły perykopy. Nauczyliście się już, że perykopa to tylko wymyślne greckie słowo na określenie sekcji, to grecka forma sekcji, oba słowa znaczą coś wyciętego, a więc perykopa jest tym, co my biblijni uczeni często nazywamy małym kawałkiem tekstu, z którego robisz egzegezę. Chcesz skupić się na szczegółach perykopy, aby spróbować dowiedzieć się, co jest przesłaniem.  To właśnie zamierzamy zrobić z tym fragmentem 4:16-30. Teraz pomogłoby, gdybyście porównali to z Markiem 6:1-6, ponieważ Łukasz bierze tę scenę od Marka. Co będzie dla nas interesujące, to co zmienił Łukasz w tej scenie, którą wziął od Marka? Co dodaje do sceny, którą dostaje od Marka? Można by to porównać z Mateuszem 13:53-58, bo tam właśnie to jest u Mateusza. Gdybyś porównał Marka i Mateusza, to zobaczyłbyś, że Mateusz podąża za Markiem. Bierze tę historię mniej więcej stąd, gdzie znajduje ją w opowieści Marka i umieszcza ją w swojej historii w chronologicznie zbliżonym miejscu. U niego Jezus nie wygłasza długich przemówień, po prostu się pojawia i tak dalej.

Teraz zauważ, co robi Łukasz. Łukasz bierze ten tekst i robi z nim o wiele więcej, więc przeczytamy go i porozmawiamy o nim. “Przyszedł również do Nazaretu, gdzie się wychował. W dzień szabatu udał się swoim zwyczajem do synagogi” Teraz, gdybyś był dobrym egzegetą, zauważyłbyś, “swoim zwyczajem” – być może musiałbyś spojrzeć szerzej, aby zobaczyć, czy Łukaszowi podoba się to wyrażenie, bo tak, podoba.

“i powstał, aby czytać. Podano Mu księgę proroka Izajasza. Rozwinąwszy księgę, natrafił na miejsce, gdzie było napisane: «Duch Pański spoczywa na Mnie, ponieważ Mnie namaścił i posłał Mnie, abym ubogim niósł dobrą nowinę, więźniom głosił wolność, a niewidomym przejrzenie; abym uciśnionych odsyłał wolnymi, abym obwoływał rok łaski od Pana».  Zwinąwszy księgę oddał słudze i usiadł; a oczy wszystkich w synagodze były w Nim utkwione. Począł więc mówić do nich: «Dziś spełniły się te słowa Pisma, któreście słyszeli». A wszyscy przyświadczali Mu i dziwili się pełnym wdzięku słowom, które płynęły z ust Jego. I mówili: «Czy nie jest to syn Józefa?»  Wtedy rzekł do nich: «Z pewnością powiecie Mi to przysłowie: Lekarzu, ulecz samego siebie; dokonajże i tu w swojej ojczyźnie tego, co wydarzyło się, jak słyszeliśmy, w Kafarnaum»”.

To ciekawe, bo Jezus jeszcze nie dotarł do Kafarnaum w Ewangelii Łukasza.

“I dodał: «Zaprawdę, powiadam wam: żaden prorok nie jest mile widziany w swojej ojczyźnie. Naprawdę, mówię wam: Wiele wdów było w Izraelu za czasów Eliasza, kiedy niebo pozostawało zamknięte przez trzy lata i sześć miesięcy, tak że wielki głód panował w całym kraju; a Eliasz do żadnej z nich nie został posłany, tylko do owej wdowy w Sarepcie Sydońskiej.  I wielu trędowatych było w Izraelu za proroka Elizeusza, a żaden z nich nie został oczyszczony, tylko Syryjczyk Naaman»”.

Teraz zauważ, na początku wszyscy są szczęśliwi, on jest chłopakiem z rodzinnego miasta, wrócił do domu, są zdumieni jego nauczaniem, zmienia się ich nastawienie. Dlaczego to nastawienie zmienia się właśnie tutaj?

“Na te słowa wszyscy w synagodze unieśli się gniewem. Porwali Go z miejsca, wyrzucili Go z miasta i wyprowadzili aż na stok góry, na której ich miasto było zbudowane, aby Go strącić. On jednak przeszedłszy pośród nich oddalił się. Udał się do Kafarnaum, miasta w Galilei, i tam nauczał w szabat”.

Zauważ, że to właśnie wtedy przenosi się do Kafarnaum z Nazaretu według Ewangelii Łukasza. We wszystkich Ewangeliach synoptycznych Jezus czyni z Kafarnaum swoją bazę domową w Galilei, a nie z rodzinnego miasta Nazaretu. U Marka i Mateusza później w ich Ewangeliach Jezus zostaje odrzucony w Nazarecie i robi… I przeprowadza się do Kafarnaum. Zauważ, że Łukasz o tym wie, Łukasz daje nam wskazówkę, że wie, iż wyrywa ten fragment z kontekstu, w którym go znalazł, ponieważ ludzie mówią: “Zrób dla nas to, co zrobiłeś w Kafarnaum”. Sugerują, że myślą o Kafarnaum jako o jego bazie domowej, cóż, ponieważ do tego czasu w Marku i Mateuszu, to była jego baza domowa, do czasu, gdy wygłosił to przemówienie w Nazarecie. Łukasz bierze ten fragment, który później odnajduje w Marku, a następnie przenosi go i wstawia  na początku galilejskiej służby Jezusa. On chce, aby to przemówienie było pierwszym przemówieniem Jezusa, tym kazaniem, pierwszym kazaniem Jezusa. Być może oznacza to, że jeśli przeanalizujemy treść kazania, możemy spróbować dowiedzieć się, dlaczego Łukasz zmienił ustawienie historii, aby było na początku działalności, a następnie również, dlaczego uczynił je tak wielkim? Zajmuje ono tylko kilka małych wersetów w Marku, a Łukasz rozszerza je na całe to przemówienie i czyni z niego wielki konflikt, spójrzmy więc na kilka różnych spraw.

Po pierwsze, powiedziałem… powiedział: “tak jak było w jego zwyczaju.” Kiedy będziemy mówić w przyszłym tygodniu, jednym z głównych tematów Ewangelii Łukasza i Dziejów Apostolskich jest to, że dobrzy żydowscy chłopcy robią dobre żydowskie rzeczy. Chodzą do synagogi, znają Pismo Święte, są obrzezani, zachowują się koszernie, oddają cześć w świątyni. Tak więc Jezus również jest przedstawiany przez Łukasza jako dobry żydowski chłopiec. Zobaczymy to następnym razem, a o niektórych z tych tematów będę mówił nieco pełniej zarówno przy Łukaszu, jak i Dziejach Apostolskich. Porozmawiam na przykład o tym, dlaczego tylko u Łukasza jest napisane, że rodzice Jezusa, po jego narodzinach obrzezali go ósmego dnia, tak jak było nakazane, po miesiącu zabierają go do świątyni na prezentację. Wszystko to, a Łukasz mówi nam nawet, że ma to wypełniać Pismo Święte i wypełniać prawo, odnosi się do Księgi Kapłańskiej. Tak więc matka i ojciec Jezusa są dobrymi żydowskimi rodzicami, robią dokładnie to, co nakazuje im prawo, a Jezus jest dobrym żydowskim chłopcem, więc kolejna wskazówka, “tak jak było w jego zwyczaju”, to tak jakby Jezus chodził do świątyni w każdą sobotę.

Spójrz także: “Duch Pański”, mówi w wersecie 18, cytuje tekst: “Duch Pański spoczywa na Mnie,
ponieważ Mnie namaścił i posłał Mnie, abym ubogim niósł dobrą nowinę”. Ponownie, jeśli szukacie zgodności, w Łukaszu i Dziejach Apostolskich, kiedy to duch albo nazywał się Duchem Świętym, albo czasem tylko duchem lub duchem Bożym, to okaże się, że jest to jeden z ulubionych tematów Łukasza. W rzeczywistości Duch Święty jest głównym aktorem w Księdze Dziejów Apostolskich. Jezus jest głównym aktorem w Ewangelii Łukasza, Jezus opuszcza scenę, od czasu do czasu mówi zza sceny… Mówi do Szawła, Szawle, dlaczego mnie prześladujesz? Ale Jezus mówi to jakby zza sceny. Prawdziwym aktorem w księdze Łukasza jest Duch Święty. Więc, znowu, na początku tego wykładu, tego kazania, Jezus mówi o duchu. Zauważcie też… “posłał Mnie, abym ubogim niósł dobrą nowinę, więźniom głosił wolność, a niewidomym przejrzenie; abym uciśnionych odsyłał wolnymi”. Czy ktoś z was zna Magnificat? Pieśń, którą śpiewa Maryja, kiedy anioł mówi jej, że jest w ciąży? To bardzo ważny utwór liturgiczny. Porozmawiam o tym następnym razem trochę głębiej. Jeśli pójdziesz do kościoła katolickiego lub episkopalnego, możesz powiedzieć Magnificat, “Moja dusza błogosławi Pana”. Nazywa się to Magnificat, ponieważ “moja dusza powiększa Pana”. Po łacinie pierwsze słowo pieśni, które mówi Maryja, to “magnificat”, to znaczy “powiększa”, “moja dusza powiększa Pana”. Pieśń, o której mówi Maryja, zawiera wszystkie te rzeczy o Bogu – że jej syn podniesie biednych i uciśnionych, Bóg pomoże biednym, a bogatych y niczym odprawi. Wciąż od nowa ta pieśń Maryi, ta myśl, że Bóg dokona tego wielkiego odwrócenia bogatych i biednych, ubogim będzie pomagał i wzbogacał, bogatych uczyni ubogimi, wyniosłych strąci z wysokości w dół, podźwignie poniżonych, więc już widzieliśmy ten temat w Ewangelii Łukasza, a teraz jest on właśnie tutaj, w pierwszym kazaniu Jezusa. To jest kolejny temat.

Spójrz na werset 19, “Abym obwoływał rok łaski od Pana”. Jeśli używasz starszego tłumaczenia, jak wersja Króla Jakuba, ktoś inny ma… Co masz w 19, “Aby ogłosić rok Pańskiej łaski”, ktoś ma inne tłumaczenie? Nie.… tak?

Głos z sali: [niesłyszalne]

Profesor Dale Martin: “Rok miły Panu”. Wiele tłumaczeń… Starsze tłumaczenia mówią: “Głosić rok przyjemny Panu”. To jest… Jak zobaczymy… To kolejna cecha Łukasza. Cytuje Pismo Święte, ale potem je włącza w tekst. Na przykład, później zobaczymy, że w pewnym momencie Jezus potępia Jerozolimę, ponieważ “nie rozpoznała czasu nawiedzenia”. Obecność Jezusa na ziemi oznacza ten szczególny czas. To skupienie się historii w jednym punkcie czasu. Ponownie, Jezus w swoim pierwszym kazaniu cytuje ten “rok miły Panu” jako swój rok; jest to rok Jezusa w Judei.

Innym tematem, który tu widzisz, jest to, co dzieje się z Jezusem. Najpierw Jezus ustawia się jako prorok, cytując historie o Eliaszu, który pomógł kobiecie… – synowi wdowy i Elizeuszu, więc Eliasz i Elizeusz są ważnymi prorokami dla Łukasza i Jezus prezentuje się jak oni, dlatego mówi:

“Żaden prorok nie jest mile widziany w swojej ojczyźnie. 25 Naprawdę, mówię wam: Wiele wdów było w Izraelu za czasów Eliasza, kiedy niebo pozostawało zamknięte przez trzy lata i sześć miesięcy, tak że wielki głód panował w całym kraju; 26 a Eliasz do żadnej z nich nie został posłany”.

Eliasz nie został wysłany do Żydów, do żadnych żydowskich wdów… Czyż nie było tam żydowskich wdów, które też potrzebowały trochę pomocy, Boże? Tak, ale nie wysłano go do żydowskich wdów, tylko do nie-żydowskiej wdowy, kobiety, która mieszkała w Sydonie. “Wielu trędowatych w Izraelu w czasach proroka Elizeusza.” Elizeusz był młodszym uczniem Eliasza, Eliasz namaścił Elizeusza… nie namaścił go, on dał mu swój płaszcz, więc Elizeusz, po tym jak Eliasz wszedł do ognistego rydwanu, latającego ognistego rydwanu, słyszeliście to: “swing low swing chariot, coming for to take me home.” Eliasz nie umiera pod koniec swego życia, lecz wstępuje w ognistym rydwanie do nieba i zaraz przedtem oddaje swój płaszcz swojemu uczniowi Elizeuszowi, a Elizeusz staje się prorokiem. Elizeuszu, czy nie było wielu żydowskich trędowatych Elizeuszu? Czy nie mógłbyś wziąć miłego żydowskiego trędowatego, aby go uzdrowić, Elizeuszu? Nie, Jezus mówi, że nie został do nich wysłany, lecz do Naamana Syryjczyka. Więc jak powiedziałem, kiedy to usłyszeli, wszyscy w synagodze byli przepełnieni wściekłością, a ja zapytałem, dlaczego? Czym byli tak zdenerwowani? A teraz powiedzcie mi, dlaczego on powiedział, że byli przepełnieni wściekłością? Dalej, po prostu to powiedzcie, wykrzyczcie to. Wiecie przecież. Czy nie ma żadnych żydowskich trędowatych, Elizeuszu? Czy nie ma żadnych żydowskich wdów, Eliaszu? Dlaczego oni się wściekli?

Głos z Sali: On mówi, że nie jest tu dla nich.

Profesor Dale Martin: Tak, Jezus mówi, że nie jest tu dla nich, a przynajmniej mówi, że Eliasz i Elizeusz zostali wysłani do pogan, a nie do Żydów. Zauważ, co Łukasz tu zrobił. On ustanowił Jezusa jako proroka, jak Eliasz i Elizeusz, i kazał samemu Jezusowi przewidzieć, że nowina ta wyjdzie do pogan. Nie wyszła ona jeszcze do pogan, w Ewangelii Łukasza Jezus trzyma się z Żydami. W rzeczywistości, Piotr musi mieć objawienie w Dziejach Apostolskich, zanim pójdzie głosić poganom, co zobaczymy następnym razem. Poganie nie przyjmują jeszcze Ewangelii, ale Jezus przewiduje, że tak się stanie, więc jest to kolejny temat, który ogrywa Łukasz. Zauważcie inną rzecz, co się stanie, gdy Jezus to zrobi? Jest odrzucony przez swój własny lud. Innym tematem Łukasza i Dziejów Apostolskich jest więc to, że prawdziwi prorocy są odrzucani przez własny lud. Prorok w swoim własnym kraju nie jest akceptowany. Jezus jest wielkim prorokiem, jak Eliasz i Elizeusz, nie jest akceptowany w swoim własnym kraju, jest odrzucony, a misja pogan dzieje się po odrzuceniu przez Żydów. Będzie to temat, który będziemy ciągle oglądać w Dziejach Apostolskich; nie tyle w Ewangelii Łukasza. Łukasz zapowiada Księgę Dziejów Apostolskich w tym rozdziale z kazaniem Jezusa, ponieważ sam Jezus nie głosi poganom. Musisz poczekać do Dziejów Apostolskich, aby to zobaczyć. Ale Łukasz zapowiada odrzucenie Ewangelii przez Żydów i niesienie jej poganom, co zobaczysz w Dziejach Apostolskich, i zapowiada to wszystko tutaj, w tym pierwszym kazaniu Jezusa.

Ostatnim tematem, który tu macie, jest próba zabicia Jezusa za to, co mówi, co będzie zapowiadać ten motyw całej Ewangelii… Gdziekolwiek ma miejsce Ewangelia, dostaniesz tam prześladowania. Kiedy przejdziemy do Dziejów Apostolskich, zobaczysz to tak, że po prostu wbije ci to do głowy: Paweł idzie do miasta, najpierw idzie do synagogi w mieście, głosi Żydom w synagodze, wszyscy się wściekają, niektórzy z nich zazwyczaj akceptują, kilku z nich zaakceptuje, zobaczymy to też jako temat w Dziejach Apostolskich, ale większość z nich nie. Odrzucają Pawła, wyrzucają go, próbują go ukamienować, albo próbują go prześladować, albo próbują go wyrzucić z miasta, a potem Paweł odwraca się i głosi tę samą wiadomość do pogan, a oni przyjmują, i tworzą kościół. Idzie do następnego miasta, robi to w Tesalonikach, robi to na Filipinach, robi to w Koryncie, próbuje tego w Atenach, ale nie udaje mu się, bo nikt nie zwraca na niego uwagi w Atenach. To przecież miasteczko uniwersyteckie, oni wiedzą lepiej, prawda? Ten temat odrzucania proroków to odrzucenia nowiny przez Żydów powoduje, że wiadomość ta jest następnie przekazywana poganom. To będzie się powtarzać w kółko, a tutaj znowu to dostajecie. Tak więc Łukasz przetransponował historię o Jezusie głoszącym w Nazarecie, którą znajduje ją w Marku później w działalności Jezusa, i umieszcza ją na początku działalności Jezusa i dopakowuje ją innymi rzeczami. To powinna być dla was bardzo dobra wskazówka, jeśli porównujecie Łukasza z Markiem; po prostu wiecie, że to musi być ważne; to musi być sposób, dzięki któremu widzimy o co chodzi temu autorowi.

Uwaga: czy Łukasz przejmuje się tym, kiedy wydarzenie w Nazarecie rzeczywiście miało miejsce w historii? Nie, on nawet… Możesz powiedzieć, że nawet wyciąga je ze swojego źródła z jednego miejsca i świadomie przenosi je w inne miejsce, co mówi nam jedno – że dla niego nie jest aż tak ważne chronologicznie, kiedy ta historia rzeczywiście miała miejsce. To, co jest dla niego ważne, to wykorzystanie tej historii do podkreślenia teologicznego przekazu, który chce przekazać. Spójrzmy teraz na inne miejsce, gdzie Łukasz to robi. Musisz się jednak w tym celu odnieść do Dziejów Apostolskich, spójrz na rozdział 11. Jakieś pytania na ten temat, zanim przejdę dalej? Żadnych pytań? Uwielbiam dobrych, uległych uczniów, zawsze zadowolonych ze wszystkiego, co mówię.

Spójrzcie na rozdział 11:19. Przeczytałem to już wcześniej, a do tego przeczytałem to już w innym wykładzie, ale to bardzo ważne, aby zobaczyć, co robi Łukasz.

“Ci, których rozproszyło prześladowanie, jakie wybuchło z powodu Szczepana, dotarli aż do Fenicji, na Cypr i do Antiochii, głosząc słowo samym tylko Żydom. Niektórzy z nich pochodzili z Cypru i z Cyreny. Oni to po przybyciu do Antiochii przemawiali też do Greków i opowiadali Dobrą Nowinę o Panu Jezusie. A ręka Pańska była z nimi, bo wielka liczba uwierzyła i nawróciła się do Pana.
Wieść o tym doszła do uszu Kościoła w Jerozolimie. Wysłano do Antiochii Barnabę. Gdy on przybył i zobaczył działanie łaski Bożej, ucieszył się i zachęcał wszystkich, aby całym sercem wytrwali przy Panu; był bowiem człowiekiem dobrym i pełnym Ducha Świętego i wiary. Pozyskano wtedy wielką liczbę [wiernych] dla Pana. Udał się też do Tarsu, aby odszukać Szawła. A kiedy [go] znalazł, przyprowadził do Antiochii i przez cały rok pracowali razem w Kościele, nauczając wielką rzeszę ludzi. W Antiochii też po raz pierwszy nazwano uczniów chrześcijanami”.

Czy to nie jest śliczna mała enkapsulacja? W tym małym paragrafie Łukasz, autor Ewangelii, którego wciąż nazywamy tym imieniem, mimo że historycznie nie wierzymy, że to był historyczny Łukasz, ale nadal będę go nazywał Łukaszem, ponieważ to łatwiejsze niż mówić za każdym razem “autor”. Łukasz daje mały akapit, w którym przesuwa punkt ciężkości z całej Jerozolimy, Judei, żydowskiej formy ruchu, i przenosi do Antiochii i teraz mamy ten grecki ruch, mający miejsce głównie w greckojęzycznym mieście, Antiochii. To jest jeden z powodów, dla których myślę, że to słowo, które w moim tłumaczeniu to, “hellenista”, mówili do hellenistów w wersecie 20; myślę, że to nie jest poprawne. Myślę, że albo w oryginale byli “Grecy”, a niektóre manuskrypty tak mają, albo po prostu przetłumaczyłbyś to słowo, że oni musieli… Ono oznacza, że rozmawiali z Grekami, czyli etnicznymi Grekami. Dlaczego uważam, że jest to odniesienie do etnicznych Greków, a nie tylko do greckojęzycznych Żydów? Ktoś ma jakiś pomysł? Ponieważ nie jest to pierwszy raz, kiedy ludzie… wyznawcy Jezusa rozmawiają z greckojęzycznymi Żydami. Mieliśmy to już w Jerozolimie… powiedziano nam już we wcześniejszej części Dziejów Apostolskich, że w Jerozolimie byli już grecko mówiący Żydzi, będący częścią społeczności. W rzeczywistości autor mówi, że sam Szczepan rozmawiał z tymi grecko mówiącymi Żydami. Tak więc, zanim przejdziemy do rozdziału 11, mamy już wizję, że Ewangelia Jezusa została zaniesiona zarówno do Żydów mówiących po aramejsku, jak i do Żydów mówiących po grecku, ponieważ było tak już w Jerozolimie. On mówi o czymś nowym, co się tutaj dzieje, o ludziach nie tylko mówiących do Żydów mówiących po aramejsku lub Żydów mówiących po grecku, ale tak naprawdę mówiących do nie-Żydów. Po raz pierwszy w Księdze Dziejów Apostolskich pojawia się informacja, że ruch ten rozprzestrzenił się z Jerozolimy i objął także Greków, etnicznych Greków. I myślę, że przez “Greków” rozumie on po prostu gojów, nie tylko etnicznie Greków, ale każdego, kto nie był Żydem, to jest to, co głównie ma tu na myśli.

Co ciekawe, jest to trochę nie na swoim miejscu. Jedną z rzeczy, przy których obstaje, jest to, że w przeciwieństwie do tego tłumaczenia, które właśnie przeczytałem, które może sugerować, że autor mówi nam, że po raz pierwszy rozmawiają z greckojęzycznymi Żydami, myślę, że oryginalny tekst musiał wskazywać, że po raz pierwszy ci ludzie rozmawiają z rzeczywistymi nie-Żydami. Ale to nie jest to pierwszy raz, kiedy ludzie w Dziejach Apostolskich rozmawiają z nie-Żydami, prawda? Kiedy według Dziejów Apostolskich po raz pierwszy ludzie rzeczywiście rozmawiają z nie-Żydami i głoszą Ewangelię nie-Żydom, a nie-Żydzi stają się członkami Kościoła? Kiedy? Czytaliście już Dzieje Apostolskie? Korneliusz, centurion, centurion rzymski. Pamiętacie, że powiedziałem, że Piotr musiał mieć całą serię objawień na szczycie dachu, zanim został przekonany, że w końcu pójdzie głosić Ewangelię poganinowi i nawróci go, a to ma miejsce w Dziejach Apostolskich, rozdział 10. Teraz załóżcie palcem Dzieje Apostolskie 11:19 i wróćcie do Dziejów Apostolskich 8:1-4. Chyba już o tym wspomniałem, ale spójrzmy na to teraz trochę bliżej. Dzieje 8:1-4, to ma miejsce zaraz po ukamienowaniu Szczepana. Hmmm. Szczepan, czy to dobre hebrajskie czy aramejskie imię? Nie, czy ktokolwiek wie, skąd to słowo… skąd pochodzi imię Szczepan? Podnieś rękę, tak?

Głos z sali: Korona.

Profesor Dale Martin: Korona, masz na imię Szczepan? Nie, po prostu wiesz. Tak, pochodzi od słowa “stephanos” w języku greckim, które oznacza “korona”. Zauważ, że są już greckojęzyczni Żydzi, którzy mają greckie imiona w kościele, a Szczepan jest jednym z nich. W rzeczywistości, siedmiu diakonów, którzy są wyznaczeni, o których mogliśmy przeczytać tuż przed tym w Dziejach Apostolskich, są wyznaczeni dokładnie po to, aby, zgodnie z Dziejami Apostolskimi, być w stanie służyć greckojęzycznym mówcom, ponieważ niektóre greckojęzyczne wdowy były zaniedbywane w dystrybucji żywności i funduszy, jak jest napisane. Mianuje się siedmiu diakonów. Z tych siedmiu diakonów niektórzy z mają… mają greckie imiona, więc w Jerozolimie są już mówiący po grecku Żydzi. Tak więc zaraz po ukamienowaniu Szczepana jest to, rozdział 8:

“Szaweł zaś zgadzał się na zabicie go. Wybuchło wówczas wielkie prześladowanie w Kościele jerozolimskim. Wszyscy, z wyjątkiem Apostołów, rozproszyli się po okolicach Judei i Samarii. Szczepana zaś pochowali ludzie pobożni z wielkim żalem. A Szaweł niszczył Kościół, wchodząc do domów porywał mężczyzn i kobiety, i wtrącał do więzienia. Ci, którzy się rozproszyli, głosili w drodze słowo”.

Filip, który był jednym z diakonów razem ze Szczepanem, Filip, to dobre greckie imię, prawda? Przynajmniej to macedońskie imię, imię króla macedońskiego. “Filip przybył do miasta Samarii i głosił im Chrystusa”. Filip pojedzie do Samarii i tak dalej i będą się działy inne rzeczy. Teraz skierujcie palec…. Macie tam swój palec. Zauważ, że mówi: ” Ci, którzy się rozproszyli, głosili w drodze słowo”. Odwróćcie stronę nie myśląc o niczym, nie myśl nic, Dzieje Apostolskie 11:19, ” Ci, których rozproszyło prześladowanie, jakie wybuchło z powodu Szczepana, dotarli aż do”. Wygląda na to, że Łukasz miał źródło, może pisane, które zawierało tę wiadomość o ukamienowaniu Szczepana, o prześladowaniach, które pojawiły się w Jerozolimie, a następnie o rozproszeniu greckojęzycznych naśladowców Jezusa, i nie poszli oni tylko do Samarii, jak to zrobił Filip, ale jak jest napisane: “do Fenicji, na Cypr i do Antiochii… głosząc słowo samym tylko Żydom”, ale wtedy to przesłanie dotarło do Greków i do pogan.

Innymi słowy, 8:4 musiało się to pierwotnie łączyć z tym, co dzieje się w 11:19, ponieważ można po prostu zobaczyć, że ta narracja zatrzymuje się, a następnie wraca w 11:19. Łukasz wziął to, co było tekstem lub źródłem dla niego, zawierającym tę historię, z takim porządkiem rzeczy. Szczepan głosi Ewangelię Żydom, oni się denerwują, prześladują go i kamienują. Prześladowanie Szczepana prowadzi do większego prześladowania kościoła w Jerozolimie, odrzucenia Ewangelii przez Żydów, uczniowie są rozproszeni i idą, i komu też głoszą? Poganom. Czy nie widzieliśmy wcześniej tego wzoru? Wszyscy widzieliśmy go w pierwszym kazaniu Jezusa, prawda? To, co Łukasz zrobił, to rozbił to, co pokazuje ten wzór, a wewnątrz umieścił wszystkie rzeczy, które są w rozdziałach 8, 9 i 10 oraz w pierwszej części 11. A teraz powiedz mi, dlaczego Łukasz podzielił narrację i umieścił te rzeczy między tymi dwoma zdaniami? Co jest w tym materiale pomiędzy 8, 9, 10 i 11, który Łukasz… Łukasz chciał tam umieścić? Co? Przepraszam?

Głos z sali: [niesłyszalne]

Profesor Dale Martin: Piotr głoszący Korneliuszowi, poganinowi. To, co robi Łukasz, to za źródła, które w zasadzie… kim byli pierwsi ludzie, którzy głosili poganom? Według jego źródła są anonimowi; nie wiemy, kim oni są. Tylko niektórzy ludzie, niektórzy naśladowcy Jezusa, mówiący po grecku naśladowcy Jezusa, którzy byli… opuścili Jerozolimę i Judee, podróżowali po różnych terenach, udali się na wschód Morza Śródziemnego, a gdy poszli, zabrali ze sobą Ewangelię, a po drodze rozmawiali nawet nie tylko z greckojęzycznymi Żydami, ale nawet z poganami, tak mówi Jego źródło. Łukasz rozdziela to i… nie chce tego robić. Najpierw chce powiedzieć, że Filip poszedł do Samarii i głosił w Samarii, więc tam mamy Samarię. Potem jest cała sprawa z Piotrem. I znacie historię o Piotrze, modli się na dachu i to prześcieradło ze wszystkimi nieczystymi zwierzętami, z aligatorami i wężami i rzeczami, które jakoś miałem w szkółce niedzielnej, miał prześcieradło z aligatorami, wężami i stworzeniami, które zstąpiło na dół do Piotra. Nie ma w tekście, że były tam aligatory i węże, to tylko część mojej pamięci ze szkółki niedzielnej. Są tam nieczyste zwierzęta, a on rozkazał je zabić i zjeść, a on mówi: Jestem dobrym Żydem, nie jem tego, to nie jest koszerne, a głos z nieba mówi: Co Bóg oczyścił, nie nazywaj nieczystym. Wizja zdarza się trzy razy. Dlaczego? Bo Piotr nie chce zanieść przesłania do pogan. Czy twoja ręka jest w górze? Nie, w porządku.

Tak więc w końcu Piotr jest zmuszony do rozpoczęcia głoszenia u pogan, przez Boga, przez objawienie, a następnie macie historię chrztu Korneliusza i jego domu, pierwszy poganin się nawraca. A potem Piotr wraca do Jerozolimy i wszyscy ludzie… Żydzi w Jerozolimie mówią: Dlaczego to zrobiliście, nie macie sprowadzać nieobrzezanych ludzi do kościoła. A Piotr musi bronić całej sprawy i wtedy w końcu Piotr wygrywa kłótnię, a nawet Jakub, konserwatywna głowa kościoła, zwraca się do nich i mówi: Dobrze, widać Bóg musiał objąć także pogan. Łukasz chce, aby Piotr był pierwszą osobą, która przekaże wiadomość poganom, a on chce, aby Piotr zrobił to dopiero po tym, jak zostanie do tego zmuszony przez Boga. Łukasz wie, że pierwsi ludzie, którzy zabrali poselstwo do pogan, byli prawdopodobnie tylko anonimowymi naśladowcami Jezusa, ponieważ tak jest w jego źródle. On rozdziela tekst źródłowy i umieszcza wewnątrz wszystkie te rzeczy o Piotrze, ponieważ chce, aby Piotr był pierwszy, a dopiero potem inni. Innymi słowy, to, co tam dostajemy, jest kluczem do tego, co jest całym zarysem Dziejów Apostolskich.

Spójrzcie na Dzieje 1:8. Dzieje 1:8 dają wam, w pewnym sensie, zarys Dziejów Apostolskich. Tam jest Jezus, który ma wstąpić do nieba, rozmawiający ze swoimi uczniami, tuż poza Jerozolimą, na przedmieściach Jerozolimy. ” ale gdy Duch Święty zstąpi na was, otrzymacie Jego moc”, znów jest ten ważny dla Łukasza Duch Święty, ” i będziecie moimi świadkami w Jerozolimie i w całej Judei, i w Samarii, i aż po krańce ziemi”. Dokładnie w ten sposób skonstruuje Księgę Dziejów Apostolskich. Jerozolima – Judea jest krajem Jerozolimy; Samaria jest tu w rzeczywistości kolejną częścią, ale macie pojęcie, że przesłanie wychodzi w koncentrycznych kręgach. Dlatego też Filip idzie do Samarii tuż przed Piotrem idącym do pogan z Korneliuszem w rozdziale 10. W rozdziale 8 Filip idzie do Samarii, a następnie w rozdziale 10 Piotr idzie… i wtedy poganie… Następnie macie pogan, a wreszcie Rzym, jako miejsce, gdzie kończy się księga. Rzym symbolicznie reprezentuje ostateczny koniec ziemi. To jest cały świat, więc dlaczego… przyglądając się szczegółom, możemy powiedzieć, że Łukasz nie mówi nam, co się wydarzyło z dokładnością chronologiczną lub historyczną. On przedstawia to w kolejności… Zmienia kolejność nawet w zarysie swoich ksiąg, ponieważ chce, aby to poselstwo Ewangelii skupiało się na Jerozolimie, dlatego też cała pierwsza część Łukasza skupia się w tym miejscu… dlatego też ma dziesięć pełnych rozdziałów o podróży do Jerozolimy. Chce on skupić swoją uwagę na Jerozolimie… poprzez księgę, Ewangelię. Ale wtedy to, Łukasz robi tak, że kiedy już jesteście w Jerozolimie, skupia waszą uwagę na tym, że Ewangelia wykracza poza Jerozolimę.

Ostatnia rzecz, spójrzcie na Łukasza 21:20-27. Będziemy rozważać dużo dokładniej… Po raz kolejny, kiedy będziemy rozmawiać zarówno o Łukaszu, jak i Dziejach, o tym, jakie są główne kwestie tematyczne w tych księgach. Następnym razem zacznę tutaj, albo powtórzę, ale na razie tak do przemyślenia Łukasz 21. Łukasz bierze ten fragment od Marka 13. Czy pamiętasz, kiedy rozmawialiśmy o tym, skąd możemy powiedzieć, kiedy Marek został napisany, ponieważ przedstawia ohydę spustoszenia w świątyni, która prawdopodobnie nawiązuje do profanacji świątyni przez Antiocha IV Epifanesa, ale Marek wierzył, że to się stanie w przyszłości, prawdopodobnie z rąk Rzymian. Zaraz po tym nadchodzi Mesjasz, macie te wszystkie straszne rzeczy i Mesjasz nadchodzi. Łukasz używa Marka jako swojego źródła, Marka 13, ale zauważ, jak Łukasz to zmienia. Werset 20: “Skoro ujrzycie Jerozolimę otoczoną przez wojska”, tego nie ma w Marku.

“Skoro ujrzycie Jerozolimę otoczoną przez wojska, wtedy wiedzcie, że jej spustoszenie jest bliskie. Wtedy ci, którzy będą w Judei, niech uciekają w góry; ci, którzy są w mieście, niech z niego uchodzą, a ci po wsiach, niech do niego nie wchodzą! Będzie to bowiem czas pomsty”.

Przechodzę przez to szybko, będziecie musieli sam to przeczytać. Spójrzcie na werset 24, “jedni polegną od miecza”, więc Żydzi zostaną pokonani, mówi. Macie nie tylko Jerozolimę otoczoną przez armię rzymską, ale macie ją pokonaną, ludzi padających od miecza. “zapędzą w niewolę między wszystkie narody”. Tak, Żydzi zostali zabrani jako niewolnicy do Rzymu, a następnie zostali sprzedani i rozproszeni po wszystkich narodach jako niewolnicy. “A Jerozolima zostanie zdeptana przez pogan, aż do czasu, gdy czasy pogan się wypełnią.” Nic z tego nie było w źródle Łukasza, Marku. To mówi nam, że Łukasz pisze po zniszczeniu Jerozolimy, bo mówi wam, że to się dzieje. Mówi nawet, że będzie czas pogańskiej dominacji nad Jerozolimą. Jeżeli czytasz to dopiero po tym, jak Mesjasz przyjdzie na chmurze, to wtedy… autor znowu kontynuuje tę historię. Zauważcie wszystko, co o całym tekście Łukasza i Dziejów Apostolskich, możemy powiedzieć, patrząc na jego źródła, jego sposób redagowania. Łukasz został napisany jakiś czas po zniszczeniu Jerozolimy, a czas, o którym opowiada tę historię już nadszedł. Jaki to czas? “Czas pogan”. Jakieś pytania? Do zobaczenia następnym razem.

*BT ma „wzięcia”. Dopasowane do kontekstu (wniebowstąpienie i ukrzyżowanie).

** Dopasowane, w BT są “Grecy”

*** BT ma “z”