Starożytna historia pełna jest fantastycznych i nieprawdopodobnych z historycznego punktu widzenia wydarzeń. Jedna z nich jest wersja narodzin Jezusa według Ewangelii Łukasza, która od dawna widziana jest przez historyków za problematyczną.
Od ewangelisty dowiadujemy się, że Jezus wychował się w Nazarecie, skąd pochodzili jego rodzice. Dlaczego więc narodziny miały miejsce w Betlejem? Autor wyjaśnia:
„W owym czasie wyszło rozporządzenie Cezara Augusta, żeby przeprowadzić spis ludności w całym państwie. Pierwszy ten spis odbył się wówczas, gdy wielkorządcą Syrii był Kwiryniusz. Wybierali się więc wszyscy, aby się dać zapisać, każdy do swego miasta. Udał się także Józef z Galilei, z miasta Nazaret, do Judei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem, ponieważ pochodził z domu i rodu Dawida, żeby się dać zapisać z poślubioną sobie Maryją, która była brzemienna. Kiedy tam przebywali, nadszedł dla Maryi czas rozwiązania. Porodziła swego pierworodnego Syna, owinęła Go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie.”
(Łk 2:1-7)
Historycy wskazują na wysokie nieprawdopodobieństwo takiego spisu. Według Łukasza, Józef musiał udać się do miasta z którego pochodził jego przodek, po to, by zapisać się do zarządzonego spisu ludności. Jednak Dawid żył tysiąc lat przed Józefem. Trudno wyobrazić sobie, żeby każdy w imperium rzymskim musiał udać się do miasta, z którego pochodzili przodkowie sprzed tysiąca lat. Panowanie Cezara jest dobrze udokumentowane, jednak poza anonimową ewangelią Łukasza, o owym spisie nie wspomina żadne źródło historyczne.
Dlaczego więc autor pisze, że taki spis miał miejsce? Motywem zdaje się być teologiczna potrzeba umieszczenia narodzin Jezusa w Betlejem, autor chciał wypełnić proroctwo z Księgi Micheasza, według którego zbawiciel będzie pochodzić z Betlejem.
Kwiryniusz?
Historycy zauważają także historyczną pomyłkę ze strony Łukasza. Ewangelista informuje nas, że Kwiryniusz był gubernatorem Syrii w chwili narodzin Jezusa, jednak od historyka Tacyta dowiadujemy się, że gubernatorem został dopiero po wydaleniu Heroda Archelaosa w 6 roku po Chrystusie. 1Annals 6.41 Żydowski historyk Józef Flawiusz informuje nas, że Kwiryniusz zarządził spis ludności w 6-7 roku po Chrystusie. 2Dzieje Izraela 18; Wojna Żydowska 2.117; 7.253 Jeśli Tacyt i Flawiusz mają racje, to zgodnie z tym co pisze Łukasz, narodziny Jezusa miałyby miejsce zbyt późno w historii. Jeżeli Jezus urodził się za czasu panowania Króla Heroda (który zmarł w 4 roku przed Chrystusem), spis ludności nie mógł mieć miejsca wtedy, gdy Kwiryniusz był gubernatorem. Mamy lukę 10 lat.
Ewangelista podaje inną wersje wydarzeń niż historycy z jego okresu. Niektórzy badacze starając się pogodzić te zeznania zasugerowali, że Kwiryniusz mógł dwukrotnie pełnić role namiestnika i dwukrotnie zarządził spis: w pierwszej dekadzie przed Chrystusem i w pierwszej dekadzie po Chrystusie. Nie mniej jednak, Flawiusz nie wspomina, że Kwiryniusz służył więcej niż jeden raz, choć do jego rządów odnosi się w dwóch miejscach. 3Dzieje Izraela. 17.353; 18.1-4. Niektórzy wskazywali na dwie inskrypcje, które mają potwierdzać dwukrotne panowanie Kwiryniusza:
- Marmurową tablice z Tivoli datowaną na 14 rok po Chrystusie – ta jednak odnosi się do legata Syrii, który służył więcej niż jeden raz, tekst inskrypcji nie wymienia Kwiryniusza z imienia.
- Inskrypcje z Antiochii Pizydyjskiej wydobytą przez archeologów w 1912r, z której czytamy: „prefekt P. Sulpicius Quirinius, główny sędzia (duumvir), prefekt M. Servilius”
Trudno jednak dowieść z nich podwójnego reżimu Kwiryniusza, ze źródeł wiemy, że Kwiryniusz mógł zostać konsulem w Syrii ok. 12 roku przed Chrystusem, a zmarł w roku 21 po Chrystusie. 4 Tacyt, Annals. 3.48; Strabon, Geographica. 12.6.5
Różne wersje wydarzeń?
Autor ewangelii Łukasza wyjaśnia, co działo się po narodzinach. Maryja urodziła Jezusa, który 10 dni później został obrzezany, a następnie przyszedł czas na rytuały oczyszczenia – zgodnie z prawem mojżeszowym. Jest to odniesienie do 12 rozdziału Księgi Kapłańskiej: po 32 dniach, po tym jak kobieta urodzi dziecko, powinna złożyć w ofierze dwie turkawki. Po wykonaniu tego rytuału Józef z Maryją i Jezusem wrócili do Nazaretu. W Betlejem przebywali około jednego miesiąca.
Porównajmy wersje Łukasza z Mateuszem, u którego Jezus rodzi się w Betlejem, a następnie przychodzą mędrcy, aby go czcić. Król Herod dowiaduje się o narodzeniu króla żydowskiego w Betlejem i wysyła wojsko w celu zaszlachtowania chłopców do drugiego roku życia. Józefowi przyśniła się rzeź i powiedziano mu, że ma udać się do Egiptu. Józef z Maryją i Jezusem udali się do Egiptu, zostali tam do czasu aż Król Herod umarł, po czym przenieśli się do Nazaretu.
Jeżeli Mateusz ma rację, że wyruszyli do Egiptu, to jak Łukasz może mieć rację, że wyruszyli do Nazaretu miesiąc później?
Podsumowując, biorąc pod uwagę historyczną niezgodność i nieprawdopodobieństwo zawartych przez ewangeliste informacji, a także teologiczną motywacje umieszczenia narodzin zbawcy w Betlejem, rodzi się chęć poddania wątpliwości jego wersji narodzin Jezusa.
