Judeochrześcijanie cz.2 Biblijna historia pierwszych wyznawców Jezusa

W Biblii znajdziemy sporo informacji na temat pierwszych wyznawców Jezusa, których jeszcze wieki później będzie się określało jako judeochrześcijan. Podczas lektury poniższej, biblijnej rekonstrukcji historii grup wyznawców Jezusa określanych jako “judeochrześcijanie”, należy jednak mieć na uwadze to, że bezpowrotnie zniknęli oni z kart historii po IV wieku n.e., a ich tradycja pozostawiła ślady jedynie w niewielu tekstach apokryficznych. Trzeba też podczas tej analizy pamiętać, że narracja ta osadzona jest głównie w Dziejach Apostolskich, które podążały ścieżką teologiczną swojego autora. Ten kontekst redakcyjny został opisany przez, moim zdaniem, dość obiektywnego w tej kwestii chrześcijańskiego badacza Nowego Testamentu prof. Jamesa Dunna:

Po pierwsze, nie należy wyolbrzymiać problemu rozbieżności między Dziejami Apostolskimi a listami Pawła. Aczkolwiek Paweł stanowi główne źródło wiadomości o jego działalności, włączając napięcia między jego orędziem a przywódcami jerozolimskimi (zwłaszcza Piotrem i Jakubem), jego relacje wcale nie są niestronnicze, a wręcz przeciwnie. Przykładowo, w opowiadaniu Pawła o jego doniosłym spotkaniu z Barnabą z jednej strony oraz jerozolimskimi przywódcami z drugiej, rola Barnaby została wydatnie pomniejszona (Ga 2,1-10). Bardzo możliwe, że Łukasz, zapewne dlatego, iż zbyt dobrze znał Pawła, podzielał odmienny punkt widzenia na niektóre epizody i dlatego inaczej je zapamiętał. Po drugie, Łukasz w oczywisty sposób chciał przedstawić początki chrześcijaństwa jako niezwykle harmonijne, a orędzie chrześcijańskie jako spójne i zwycięskie. Zapewne dlatego zignorował, lub spuścił zasłonę milczenia, na większość rywalizacji i sporów, na które wyraźnie wskazują listy Pawła (oczywiście z Pawłowej perspektywy). Po trzecie, Dzieje Apostolskie nie powinny być postrzegane według standardów nowożytnej historiografii. Łukasz nie był starożytnym historykiem, a starożytna historiografia nie była wystarczająco sprawna w ocenianiu wielkości tłumów uczestniczących w poszczególnych wydarzeniach. Nie miała też żadnych zahamowań w przytaczaniu przemówień wygłaszanych przez bohaterów w narracjach historycznych, które były po prostu układane przez samego historyka stosownie do okoliczności, lub bazowały na pewnej znajomości okoliczności, albo też mogły podobać się czytelnikom lub słuchaczom, dla których ta historia była pisana. Łukasz mógł napisać przemówienia swoich bohaterów kierując się wszystkimi trzema motywami, dlatego mowy w Dziejach Apostolskich są tak zwarte, że by je przeczytać, potrzeba zaledwie kilka minut. Tak więc Dzieje Apostolskie mogą być traktowane jako ważne źródło, aczkolwiek zawsze powinno być ono wykorzystywane z dużą dozą ostrożności ¹Dunn D.G., James: Ekspansja chrześcijaństwa od Jerozolimy do Rzymu (lata 30-70), w: Shanks, Hershel: Chrześcijaństwo a judaizm rabiniczny, … Czytaj dalej.

Pierwsi wyznawcy Jezusa

Po śmierci Jezusa wśród Żydów wyodrębniła się grupa, która zaczęła go czcić jako zmartwychwstałego i od dawna zapowiadanego w świętych księgach żydowskich mesjasza. Wyznawcy ci dalej uczęszczali do synagog i początkowo nie zostali z nich wykluczeni. Moment ten nastąpił dopiero pod koniec I wieku, o czym będzie mowa w dalszej części postu. Trzeba sobie zdawać sprawę, że prawie wszyscy autorzy Nowego Testamentu i większość pierwotnych chrześcijan była pochodzenia żydowskiego. Ci żydowscy wyznawcy nazywali siebie po prostu “wierzącymi” lub “świętymi“, którzy podążali “Drogą” (Dz 9:2; 19:9, 23; 24:14, 22), wskazującą na odmienny styl życia i postępowania ² Dunn D.G. Dunn: op. cit., s. 150 . Wyodrębnienie się z kolei chrześcijaństwa zwanego później ortodoksyjnym z tegoż judeochrześcijaństwa nastąpiło po podjęciu faryzeusza Pawła z Tarsu misji ewangelizacyjnej wśród pogan, a dokładnie po tzw. soborze jerozolimskim (Dz 15), przy czym postać Szczepana opisana w Dziejach Apostolskich wskazuje na to, że ten nie był pierwszym helleńskim Żydem, który podjął się ewangelizacji (Dz 6). Oprócz tego należy pamiętać, że wyznawców Jezusa w Palestynie nazywano “nazarejczykami” (Dz 24,5). I właśnie w ten sposób do dziś tak się określa chrześcijan syryjskich na Bliskim Wschodzie ³ Ibidem, s. 150 Z kolei “chrześcijanami” od początku byli określani wyznawcy Jezusa z pogaństwa, a określenie to, jeśli wierzyć narracji z Dziejów Apostolskich, zostało po raz pierwszy użyte w Antiochii:

Barnaba udał się też do Tarsu, aby odszukać Szawła. A kiedy go znalazł, przyprowadził do Antiochii i przez cały rok pracowali razem w Kościele, nauczając wielką rzeszę ludzi. W Antiochii też po raz pierwszy nazwano uczniów chrześcijanami (Dz 11, 25-26)

Antiochia była wtedy jednym z głównych celów ucieczek przed prześladowaniami i stąd też jednym z pierwszych celów misji chrześcijańskich:

Ci, których rozproszyło prześladowanie, jakie wybuchło z powodu Szczepana, dotarli aż do Fenicji, na Cypr i do Antiochii, głosząc słowo samym tylko Żydom. Dz 11,19

To tutaj powstała prawdopodobnie Ewangelia Mateusza ⁴ https://www.bibleodyssey.org/en/places/related-articles/antioch-and-the-gospel-of-matthew , a Ignacy Antiocheński był pierwszym chrześcijańskim pisarzem, który o niej wspomina ⁵ Udo Schnelle: Einleitung in das Neue Testament, Göttingen 2013, s.291. Jakub, brat Jezusa, został po jego śmierci przywódcą wiernych w Jerozolimie, a także sprawował władzę nad całym ruchem [chrześcijańskim]. Władza w gminie jerozolimskiej była przenoszona w ramach świętej rodziny, według zasad odrobinę przypominających kalifat w krajach arabskich. Po Jezusie był Jakub, po Jakubie Szymon, po Szymonie Juda i jego dzieci, dopóki linia nie wygasła/przepadła na początku II wieku. Wspomina o tym znany konserwatywny chrześcijański badacz prof. Richard Bauckham:

Drugim “biskupem” Jerozolimy, po Jakubie, był Symeon lub Szymon (znaleziono zarówno hebrajską, jak i grecką wersję jego imienia), syn Klopasa. Prawdopodobnie nie była to kwestia ścisłej sukcesji dynastycznej, tak jak gdyby był on uważany za następnego w kolejce do sukcesu. Przecież Jakub nigdy nie mógł być uważany za “następcę” swojego brata Jezusa. Ale pewien rodzaj dynastycznego uczucia, które było naturalne dla ówczesnych ludzi, przyzwyczajonych do kojarzenia władzy z rodziną, a nie tylko z jednostką, musiał mieć pewne znaczenie w mianowaniu Symeona. Model, który być może najlepiej wyjaśnia rolę krewnych Jezusa w przywództwie kościoła palestyńskiego, nie jest modelem sukcesji dynastycznej, ale powiązania rodziny władcy z nim przy rządzeniu. Tak jak w starożytnym Bliskim Wschodzie normalną praktyką było piastowanie wysokich stanowisk w rządzie przez członków rodziny królewskiej, tak i palestyńscy żydowscy chrześcijanie uważali za stosowne, aby bracia, kuzyni i inni krewni Jezusa zajmowali w jego kościele stanowiska autorytetów. Rzeczywiście, termin desposynoi (“ci, którzy należą do suwerennych”) mógłby mieć znaczenie, mniej więcej, “członków rodziny królewskiej” ⁶ https://biblicalstudies.org.uk/article_relatives_bauckham.html . 

Grupa zwana “starszymi”, która prawdopodobnie obejmowała niektórych “oryginalnych” apostołów, była z nim związana jako przywódcą (Dz 21,18), chociaż wydaje się, że apostołowie służyli bardziej jako “misjonarze” poza Jerozolimą (Dz 13). O tej pierwszej gminie wyznawców Jezusa będzie w kolejnym poście. Na początku judeochrześcijanie głosili swoje nauki wyłącznie Żydom i wypędzonym z domu Izraela, powołując się na następujące wersety Mt 15,24 i 10,5: 

Lecz On odpowiedział: «Jestem posłany tylko do owiec, które poginęły z domu Izraela» Mt 15,24

Tych to Dwunastu wysłał Jezus, dając im następujące wskazania: «Nie idźcie do pogan i nie wstępujcie do żadnego miasta samarytańskiego! Idźcie raczej do owiec, które poginęły z domu Izraela. Mt 10,5

Czym się wyróżniali pierwsi wyznawcy Jezusa?

Pierwsi chrześcijanie wyróżniali się spośród innych Żydów chrztem (Dz 2,38), wspólnymi posiłkami (Dz 1,4) oraz wspólnotą dóbr (Dz 2,44-45; Dz 4,32).
W Dziejach Apostolskich można także przeczytać, że pierwsi chrześcijanie po śmierci Jezusa dalej stosowali się do żydowskich przepisów, takich jak wizyta w Świątyni (Dz 2,46; 3,1), składanie tam ofiar (Dz 21,26). Także Szymon Piotr (Dz 10,14) i Jakub Sprawiedliwy (Dz 15,20) przestrzegali żydowskich praw żywieniowych, szabatu i obrzezania. Nawet kiedy autor Ewangelii Łukasza starał się zminimalizować różnice, nie mógł uniknąć wzmianki o tym, że byli wierzący z Jerozolimy, którzy uważali, że Prawo powinno mieć jeszcze większą rolę w życiu wszystkich wierzących ⁷ https://www.academia.edu/4192016/Early_Jewish_Believers_-_and_Bart_Ehrman . 
Pierwsi misjonarze skupiali się prawdopodobnie na wyznawcach pochodzących z żydostwa i prozelitach. Niemniej w Dziejach Apostolskich widać wyjątek, kiedy zostają ochrzczeni pierwsi poganie, co może (ale niekoniecznie musi) zostać uznane za przełomowy moment, w którym rozeszły się drogi judeochrześcijaństwa i chrześcijaństwa ortodoksyjnego (Pawłowego). Słowa Piotra są w tym kontekście teologiczną podstawą do udzielania również im chrztu:

Kiedy Piotr jeszcze mówił o tym, Duch Święty zstąpił na wszystkich, którzy słuchali nauki. I zdumieli się wierni pochodzenia żydowskiego, którzy przybyli z Piotrem, że dar Ducha Świętego wylany został także na pogan. Słyszeli bowiem, że mówią językami i wielbią Boga. Wtedy odezwał się Piotr: «Któż może odmówić chrztu tym, którzy otrzymali Ducha Świętego tak samo jak my?» I rozkazał ochrzcić ich w imię Jezusa Chrystusa. Potem uprosili go, aby zabawił <u nich> jeszcze kilka dni. Dz 10,44-48

Konflikty dotyczące misji wśród pogan i podział pierwotnego chrześcijaństwa

W wielu tekstach Nowego Testamentu widać, że zaczęły się pojawiać konflikty dotyczące nawracania pogan i powiązana z tym kwestia ich obrzezania:

Apostołowie i bracia, przebywający w Judei, dowiedzieli się, że również poganie przyjęli słowo Boże. Kiedy Piotr przybył do Jerozolimy, ci, którzy byli pochodzenia żydowskiego, robili mu wymówki. «Wszedłeś do ludzi nieobrzezanych – mówili – i jadłeś z nimi».  Dz 11,1-3

Przywódcy pierwotnego Kościoła podkreślali nierozerwalne więzy chrześcijaństwa z judaizmem przy wykorzystaniu tradycji Dwunastu, która była najprawdopodobniej nawiązaniem do 12 plemion Izraela ⁸ Reza Aslan: Zelot. Jesus von Nazaret und seine Zeit. Rowohlt, 2013, s.231 f. . Jakub, najstarszy brat Jezusa, Szymon Piotr i Jan sprawowali wiodące role jako misjonarze i zarządcy darowizn z innych kościołów, jednak zrezygnowali z częściowej władzy dotyczącej ich zaopatrzenia:

Wówczas, gdy liczba uczniów wzrastała, zaczęli helleniści szemrać przeciwko Hebrajczykom, że przy codziennym rozdawaniu jałmużny zaniedbywano ich wdowy. «Nie jest rzeczą słuszną, abyśmy zaniedbywali słowo Boże, a obsługiwali stoły» – powiedziało Dwunastu, zwoławszy wszystkich uczniów. «Upatrzcież zatem, bracia, siedmiu mężów spośród siebie, cieszących się dobrą sławą, pełnych Ducha i mądrości! Im zlecimy to zadanie. Dz 6,1-3

Zaczęły się mnożyć konflikty dotyczące obrzezania pogan (Dz 15,1) i ostatecznie na tzw. soborze jerozolimskim doszło do kompromisu, który został ogłoszony przez Jakuba Sprawiedliwego:

Dlatego ja sądzę, że nie należy nakładać ciężarów na pogan, nawracających się do Boga, lecz napisać im, aby się wstrzymali od pokarmów ofiarowanych bożkom, od nierządu, od tego, co uduszone, i od krwi. Z dawien dawna bowiem w każdym mieście są ludzie, którzy co szabat czytają Mojżesza i wykładają go w synagogach». Dz 15,19-21

Sytuacja ta będzie później uważana za moment, w którym rozeszły się drogi judeochrześcijaństwa i Pawłowego chrześcijaństwa. Wśród Żydów w diasporach ewangelizację rozpoczęli chrześcijanie hellenistycznego pochodzenia, do których zaliczał się Szczepan (Dz 7), co doprowadziło do konfliktu z sanhedrynem zakończonym jego procesem i ukamieniowaniem (Dz 8,1).

Przywódcą chrześcijaństwa stał się oczywiście Paweł z Tarsu, który po swoim nawróceniu na chrześcijaństwo na skutek swojej wizji w drodze do Damaszku ewangelizował głównie pogan, przy czym zwalniał ich z obrzezania, żydowskich praw pokarmowych oraz szabatu (Dz 13,36; Gal 5,6). Zakładał swoje kościoły, jednak uznawał jerozolimskich apostołów za autorytety i wzywał do składania datków na ich rzecz (Rz 15,25) i dążył do tego, by zalegitymizowano jego misje u pogan (Gal 2,2).
Po tym, jak przestrzeganie przepisów żydowskich nie było już warunkiem koniecznym dla chrześcijańskiego stylu życia, chrześcijanie pogańscy coraz bardziej zdominowali wspólnoty chrześcijańskie ⁹ https://www.academia.edu/4192016/Early_Jewish_Believers_-_and_Bart_Ehrman .
Paweł i jego uczniowie odrzucili naśladownictwo postępowania Żydów przez pogan – czyli późniejsze obrzezanie, które wymagało przestrzegania wszystkich przykazań Tory – jako niezgodne z Ewangelią. Zalecano jednak, by chrześcijanie uwolnieni od Tory suwerennie przestrzegali żydowskich praw żywieniowych ze względu na miłość, tak aby nie prowokować swoich żydowskich braci i nie dzielić Kościoła (Rz 14:21).
Część Listów Ignacego z Antiochii do Magnezjan (8-10) i Filipian (3-4,6,8) wskazuje na to, że tradycje żydowskie kontynuowane były w chrześcijaństwie przynajmniej do około 110 roku. Ignacy z Antiochii surowo je odrzucił i ocenił jako odrzucenie prawdziwego chrześcijaństwa.
W Liście Barnaby (z I wieku lub początek II wieku) cała żydowska historia zbawienia została przedstawiona jako przestarzała, tak, że można być albo Żydem, albo chrześcijaninem. Spotykamy się tu z teologią substytucyjną, według której chrześcijaństwo jest “prawdziwym Izraelem” w odniesieniu do ostatecznie “odrzuconego” narodu izraelskiego. Doktryna chrystologiczna (…) nie jest związana wyłącznie z Kościołem; tylko przez chrzest Żyd może zatem osiągnąć zbawienie wieczne. 
Chrześcijanie, wśród których w szczególności helleniści krytykowali Świątynię, zostali jednak pośrednio uznani za grupę mesjanistów współwinnych zniszczenia Świątyni, zwłaszcza, że interpretowali to wydarzenie jako sąd Boży nad Izraelem z powodu egzekucji Jezusa. Tak więc – wraz z innymi sektami żydowskimi – zostali wyłączeni z judaizmu jako “heretycy” ok. 100 roku po dodaniu tzw. błogosławieństwa heretyków do amidy, jednej z najważniejszych modlitw żydowskich ¹⁰ Ehrlich, U.: BIRKAT HA-MINIM, w: Encyclopaedia Judaica pod red. M. Berenbaum; F. Skolnik, Detroit: Macmillan Reference USA, … Czytaj dalej:

Dla odstępców niech nie będzie nadziei, jeśli nie powrócą do Twojego Prawa; Nocrim i Minim niech zaraz wyginą; Niech będą wymazani z Księgi Życia i ze sprawiedliwymi niech nie będą zapisani; Błogosławiony jesteś Ty, Panie, który ujarzmiasz zuchwałych.

Znany katolicki biblista Raymond Brown twierdzi, że błogosławieństwo to odzwierciedla ostateczne oddzielenie się chrześcijaństwa od judaizmu z powodu nieuznania Jezusa jako mesjasza przez Żydów, co odbiło się na narracji narodzin Jezusa, w której autor w apologetycznym stylu udowadnia, że Jezus pochodził z Betlejem ¹¹Brown, Raymond E.: The Birth of the Messiah: A Commentary on the Infancy Narratives in the Gospels of Matthew and Luke, Yale University Press, … Czytaj dalej
Niektórzy badacze mówią tutaj o “rozstaniu dróg” pomiędzy żydowskimi kongregacjami “mesjańskimi” i rabinicznymi (vide Martin, Vincent: A House Divided: The Parting of the Ways between Synagogue and Church, Paulist Press, 1995). Są również tacy badacze, którzy uważają, że w starożytności nie doszło do ostatecznego rozdziału judaizmu i chrześcijaństwa, ale o tym będzie jeden z kolejnych postów tej serii.
W tym miejscu urywa się biblijna narracja dotycząca judeochrześcijan.

Ucieczka z Jerozolimy i dalsze losy judeochrześcijan

Dalszą, już pozabiblijną historię judeochrześcijan nakreślił ewangelikalny badacz William Varner na podstawie źródeł pozabiblijnych. Pozwoliłem sobie zacytować jego ustalenia, gdyż są dla nas bardzo ciekawe.

Pomimo milczenia Dziejów Apostolskich na temat okresu przed 70 r. n.e., istnieją dowody na to, że w okresie po 70 r. misja chrześcijańskich Żydów w Galilei zakończyła się sukcesem. Ruch ten skupiał się wokół krewnych Jezusa, znanych jako desposynoi (“spokrewnionych z Mistrzem” – despotów), i miał swoją siedzibę w takich miastach jak Nazaret czy Kokaba. Opiera się on dalej na niektórych, co prawda spornych dowodach archeologicznych z miast galilejskich, takich jak Kafarnaum, i ilustrowany jest rabinicznymi opowieściami o żydowskich wiernych [Jezusa] i ich wpływie w takich miastach jak Sikhnin i Seforis. Jakub został stracony przez kierownictwo Sanhedrynu w 62 r. n.e., co prawdopodobnie doprowadziło do ponownej presji wobec tysięcy żydowskich współwyznawców w Jerozolimie i Judei. Doprowadziło to przed wojną z Rzymem (66-70) do migracji prawie wszystkich członków kościoła jerozolimskiego do regionu Pella położonego po wschodniej stronie Jordanu (Dz 21,2ff). Przesiedlenie to nastąpiło pod kierownictwem następcy Jakuba, Symeona, który był również krewnym Jezusa. Wystarczająca liczba osób powróciła po wojnie, aby odnowić służbę w Jerozolimie, skoncentrowaną na górze Syjon. Kongregacje żydowskich wyznawców [Jezusa] istniały również na innych terenach Judei i Galilei. Osoby spokrewnione z Jezusem odgrywały ważną rolę przynajmniej do końca pierwszego wieku, o czym wspomniałem już wyżej. W ten sposób nagle straciło ono swoją dominację w chrześcijaństwie, a w końcu straciło ją na rzecz wspólnoty w Rzymie. Po śmierci Symeona przywództwo zamożnego kościoła jerozolimskiego pozostawało w rękach żydowskich wiernych (biskupów) aż do wojny hadriańskiej w latach 132-135 n.e. Kiedy cesarz Wespazjan zakazał wszystkim Żydom osiedlania się w Jerozolimie, miasto to całkowicie utraciło swój dotychczasowy status religijnego ośrodka. W pierwszej połowie II wieku pojawiły się dwa nurty żydowskich wiernych. Hort zaproponował podwójny model “chrześcijan judaizujących” i “chrześcijan judaistycznych”, aby odróżnić ich od siebie. Grupa judaizująca podtrzymywała wiarę w ortodoksyjną doktrynę o dziewiczym poczęciu Jezusa, o jego preegzystencji, o jego mesjaństwie i zmartwychwstaniu oraz o jego pełnym bóstwie. Potwierdzili oni również stałą rolę pisanej Tory, choć nie nalegali na jej przestrzeganie przez pogan. Grupa judaistyczna zaprzeczała dziewiczym narodzinom Jezusa i potwierdziła swego rodzaju pogląd adopcyjny (adopcjonizm) synostwa Jezusa, jak również odrzucenie apostolstwa Pawła. Tora była absolutnie wiążąca, aby zadowolić Boga. Justyn Męczennik był pierwszym pisarzem, który opisał dwie różne grupy judeochrześcijan, wymieniając jedną jako możliwą do przyjęcia przez niego, a drugą jako heterodoksyjną. Te dwie odmiany żydowskiego chrześcijaństwa pojawiły się w drugiej połowie drugiego wieku jako coś, co można by nazwać nazarejczykami i ebionitami. Od końca drugiego wieku pojawiło się pewne zamieszanie wśród herezjologów co do stosowanej dla tych grup nomenklatury. Wynika to z faktu, że termin ebionici był używany przez niektórych pisarzy zarówno dla bardziej ortodoksyjnych jak i bardziej heterodoksyjnych grup w judeochrześcijaństwie. Pod koniec stulecia liczba nazarejczyków i ebionitów zmniejszała się z powodu asymilacji z grupami żydowskimi. Nowy etap nastąpił po nieudanym powstaniu Bar Kochby w 135 roku, kiedy to chrześcijanie odmówili wsparcia żydowskich powstańców i zostali przez nich sami zaatakowani. Grupy judeochrześcijańskie nadal istniały, przede wszystkim w rejonie Syrii i na ziemiach na wschód od doliny Jordanu, aż do trzeciego i nawet czwartego wieku [naszej ery]. Poszczególni przywódcy chrześcijańscy o żydowskim pochodzeniu, tacy jak Meliton z Sardis, Józef z Tyberiady i biskup Epifaniusz z Salaminy, nadal wnosili swój wkład, choć nie zawsze w specyficznym kontekście nazareńskim. Hieronim odnosił się do wierzących nauczycieli żydowskich w Palestynie, którzy mieli na niego wpływ. Wspomniał również o ciągłej roli Ewangelii Hebrajczyków, którą przetłumaczył na język grecki i łaciński, choć przetrwała ona do dziś jedynie w cytatach. Wymieniane są także inne judeochrześcijańskie ewangelie, takie jak Ewangelia Ebionitów i Ewangelia Nazarejczyków. Te dwie również przetrwały tylko w częściowych cytatach. Trudno jest dogmatycznie zidentyfikować dzieła literatury, które wyłoniły się z judeochrześcijaństwa w tym późniejszym okresie. Większość zgadza się jednak, że literatura pseudoklementyńska wyłoniła się z grupy judeochrześcijańskiej, a także z trzech innych “apokryficznych” ewangelii i dziejów. W połowie piątego wieku nie ma wyraźnego odrębnego istnienia czegoś, co można by nazwać judeochrześcijaństwem, a co pozostawiło swój ślad w literaturze. Do tego czasu zostali najwyraźniej wchłonięci przez “Wielki Kościół” ¹² https://www.academia.edu/4192016/Early_Jewish_Believers_-_and_Bart_Ehrman .

Krótki zarys historii judeochrześcijan

Powszechnie uznawane “rozdziały” historyczne i teologiczne  wczesnego judeochrześcijaństwa przedstawiają się zatem według cytowanego Varnera w następujący sposób:

1. Wczesny Kościół, który wyłania się z Dziejów Apostolskich i najwcześniejszych listów Nowego Testamentu, składał się w przeważającej mierze z żydowskich wiernych i wyłącznie z żydowskich wiernych Kościoła-Matki w Jerozolimie. Należy pamiętać, że wczesne chrześcijaństwo “Nowego Testamentu” było chrześcijaństwem żydowskim. Ci żydowscy wyznawcy nazywali siebie po prostu “wierzącymi” lub “świętymi”, którzy podążali “Drogą”. Ci spoza ruchu nazywali ich początkowo “nazarejczykami”, podczas gdy określenie “chrześcijanie” zdawało się być używane w odniesieniu do zgromadzeń wywodzących się w dużej mierze z pogaństwa.

2. Jakub, brat Pański, był przywódcą wiernych w Jerozolimie, a także sprawował władzę nad całym ruchem [chrześcijańskim]. Grupa zwana “starszymi”, która prawdopodobnie obejmowała niektórych oryginalnych apostołów, była z nim związana jako przywódcą, chociaż wydaje się, że apostołowie służyli bardziej w jako “misjonarze” poza Jerozolimą. Ci pierwsi żydowscy wyznawcy przestrzegali prawa Mojżeszowego, chociaż nie nalegali na jego przestrzeganie przez nowych wyznawców z pogan; przynajmniej według oficjalnego poglądu głoszonego w Dziejach Apostolskich 15. Nawet kiedy Łukasz starał się zminimalizować różnice, nie mógł uniknąć wzmianki o tym, że byli wierzący z Jerozolimy, którzy uważali, że Prawo powinno mieć jeszcze większą rolę w życiu wszystkich wierzących. Te nasiona różniących się poglądów kiełkowały w późniejszych latach. Nie ma jednak powodu, by wątpić, że wczesne żydowskie chrześcijaństwo potwierdziło pełne panowanie Jezusa, zmartwychwstałego Mesjasza ¹³Podsumowanie propozycji dotyczącej bardziej zróżnicowanej, czteroosobowej grupy chrześcijan żydowsko-pogańskich w tym okresie znajduje się w … Czytaj dalej.

3. Jakub został stracony przez kierownictwo Sanhedrynu w 62 r. n.e., co prawdopodobnie doprowadziło do ponownej presji wobec tysięcy żydowskich współwyznawców w Jerozolimie i Judei. Doprowadziło to przed wojną z Rzymem (66-70) do migracji prawie wszystkich członków kościoła jerozolimskiego do regionu Pella położonego po wschodniej stronie Jordanu (Dz 21,2ff). Przesiedlenie to nastąpiło pod kierownictwem następcy Jakuba, Symeona, który był również krewnym Jezusa. Wystarczająca liczba osób powróciła po wojnie, aby odnowić służbę w Jerozolimie, skoncentrowaną na górze Syjon. Kongregacje żydowskich wyznawców [Jezusa] istniały również na innych terenach Judei i Galilei. Osoby spokrewnione z Jezusem odgrywały ważną rolę przynajmniej do końca pierwszego wieku. Po śmierci Symeona przywództwo zamożnego kościoła jerozolimskiego pozostawało w rękach żydowskich wiernych (biskupów) aż do wojny hadriańskiej w latach 132-135 n.e.

4. Pomimo milczenia Dziejów Apostolskich o okresie przed 70 r. n.e., istnieją dowody na to, że w okresie po 70 r. misja chrześcijańskich Żydów w Galilei zakończyła się sukcesem. Ruch ten skupiał się wokół krewnych Jezusa, znanych jako desposynoi, i miał swoją siedzibę w takich miastach jak Nazaret czy Kokaba. Opiera się on dalej na niektórych, co prawda spornych dowodach archeologicznych z miast galilejskich, takich jak Kafarnaum, i ilustrowany jest rabinicznymi opowieściami o żydowskich wiernych [Jezusa] i ich wpływie w takich miastach jak Sikhnin i Seforis.

5. W latach 70-100 n.e. żydowscy rabini przeprowadzili reorganizację ocalałych Żydów w Jamni (Jawne) pod kierownictwem ocalałego kierownictwa faryzejskiego. W odpowiedzi na to, co uważali za rosnące zagrożenie mesjanistyczne, wprowadzili pewne zmiany w modlitwach i liturgii synagogalnej, które utrudniłyby nazarejczykom praktykowanie kultu w synagogach. Zmiany te obejmowały wprowadzenie 19. błogosławieństwa w modlitwach Shemoneh Esreh, zwanych birkat haminim ¹⁴Naukowcy nadal debatują nad pochodzeniem i celem tego, co zakończyło się dwunastym błogosławieństwem. Patrz Bobichon, “Persécutions, … Czytaj dalej. Zmiany te były częścią procesu znanego jako “rozejście dróg” pomiędzy żydowskimi kongregacjami “mesjańskimi” a rabinicznymi. ¹⁵ Dla wprowadzenia patrz Martin, House Divided…  W czasie powstania Bar Kochby (132-135) nastąpiły prześladowania wyznawców wywodzących się z judaizmu przez mesjasza Simona ben Kozevę (Bar Kochbę), z powodu braku poparcia dla jego buntu. Nazarejczycy po prostu nie mogli poprzeć tego mesjasza, skoro uznali już jednego. W tradycyjnym podejściu był to ostatni etap “rozejścia dróg” między synagogą a Nazarejczykami. W efekcie zostali oni “wypędzeni” z synagog rabinicznych decyzjami z Jamni, a teraz nie są już mile widziani w gminach żydowskich z powodu decyzji Bar Kochby.

6. W pierwszej połowie II wieku pojawiły się dwa nurty żydowskich wiernych. Hort zaproponował podwójny model “chrześcijan judaizujących” i “chrześcijan judaistycznych”, aby odróżnić ich od siebie. Grupa judaizująca podtrzymywała wiarę w ortodoksyjną doktrynę o dziewiczym poczęciu Jezusa, o jego preegzystencji, o jego mesjaństwie i zmartwychwstaniu oraz o jego pełnym bóstwie. Potwierdzili oni również stałą rolę napisanej Tory, choć nie nalegali na jej przestrzeganie przez pogan. Grupa judaistyczna zaprzeczała dziewiczym narodzinom Jezusa i potwierdziła swego rodzaju pogląd adopcyjny (adopcjonizm) synostwa Jezusa, jak również odrzucenie apostolstwa Pawła. Tora była absolutnie wiążąca, aby zadowolić Boga. Justyn Męczennik był pierwszym pisarzem, który opisał dwie różne grupy żydowskich chrześcijan, wymieniając jedną jako możliwą do przyjęcia dla niego, a drugą jako uważaną za heterodoksyjną.

7. Te dwie odmiany żydowskiego chrześcijaństwa pojawiły się w drugiej połowie drugiego wieku jako coś, co można by nazwać nazarejczykami i ebionitami. Od końca drugiego wieku pojawiło się pewne zamieszanie wśród herezjologów co do stosowanej do tych grup nomenklatury. Termin ebionici był używany przez niektórych pisarzy zarówno dla bardziej ortodoksyjnych jak i bardziej heterodoksyjnych grup w judeochrześcijaństwie. Pod koniec stulecia liczba nazarejczyków i ebionitów zmniejszała się z powodu asymilacji z grupami żydowskimi. “Wielki Kościół” i z powodu podejrzeń o ich ortodoksję. Hegezyp był żydowskim wiernym, którego wspominane przez Euzebiusza pisma służą jako podstawowe źródło naszej wiedzy o judeochrześcijaństwie w pierwszym pełnym wieku jego historii.