W tym cyklu artykułów ukończymy analizę rozdziału Russella Gmirkina ‘Salomon’ (Shalmaneser III) and the Emergence of Judah as an Independent Kingdom, odnosząc się do jego poglądu, że dzieje Salomona, o których czytamy w 1 Księdze Królewskiej, pochodzą z zapisów asyryjskiego króla Salmanasara III. Dla kontekstu zobacz dwa poprzednie posty:
W 1 Księdze Królewskiej 11:41 mamy fragment, który wskazuje na to, że autor czerpał z “Kroniki Dziejów Salomona”, którą prowadził od 3 rozdziału:
A czyż pozostałe dzieje Salomona oraz wszystko, co zdziałał, i jego mądrość nie są spisane w Księdze Dziejów Salomona?
Fragment mówi o “innych wydarzeniach”, a ja dotąd zakładałem, że takie wstawki w 1-2 Księdze Królewskiej odsyłają czytelników do źródeł, które nie zostały ujęte w narracji. Tutaj natomiast Kronika jest źródłem dla samej narracji biblijnej. To zupełnie inna sytuacja.
Gmirkin informuje nas również, że “tożsamość Salomona i Salmanasara III została po raz pierwszy zasugerowana przez [innego badacza, którego prace prezentowaliśmy na Vridarze] Grega Doudnę w prywatnej rozmowie około 2000 roku”.
Niewielu krytycznych czytelników Biblii wierzy, że królestwo Salomona rozciągało się od rzeki Eufrat aż do Egiptu, a jednak to właśnie czytamy w 1 Krl 4:21 (1 Krl 5:1).
Salomon zaś panował nad wszystkimi królestwami od rzeki Eufrat aż do ziemi Filistynów, aż do granicy Egiptu. Kraje te składały daniny i były poddanymi Salomona przez całe jego życie.
Imperium asyryjskie rządziło “od Eufratu” (monarchowie asyryjscy mówili o Eufracie jako o granicy swego królestwa, poza którą rozciągało się ich wschodnie imperium) aż “do Egiptu”, osiągając największe rozmiary w VII wieku przed Chrystusem. (Salmanasar III panował w IX w. p.n.e.).
Gmirkin zakłada trzy warstwy literackie w 1 Krl 3-11 i pisze, że najstarsza z nich, która “[opisuje] kampanie i budowę imperium w okolicach rzeki Eufrat”, jest bardzo podobna językowo do asyryjskich inskrypcji, wymieniających wielkie czyny jednego króla i opublikowanych za jego życia. Czytelnicy będą mieli pytania, ja również, i jestem pewien, że Russell posłuży nam odpowiedziami. Moim pierwszym pytaniem jest, jakie szczegóły w pierwszej warstwie 1 Krl 3-11 sugerują “kampanie wojenne i budowę imperium [konkretnie] w okolicach rzeki Eufrat”?
Poniżej znajduje się tabela umożliwiająca szybkie porównanie owej “najstarszej warstwy” zidentyfikowanej przez Gmirkina w 1 Księdze Królewskiej 3-11 z wyborem niektórych fragmentów, które wyciągnąłem z królewskich inskrypcji Salmanasara III:
| 1 Krl 4:26 (1 Krl 5,6-8) Salomon miał też cztery tysiące stajni dla koni do swoich powozów i dwanaście tysięcy wierzchowców. Nadzorcy ci zaopatrywali króla Salomona i wszystkich zaproszonych do stołu królewskiego; każdy w swoim miesiącu, tak iż niczego nie brakowało. Również jęczmień i słomę dla koni [pociągowych] i rumaków sprowadzano na to miejsce, które każdemu było wyznaczone. 1 Krl 5:13 (1 Krl 5,27-32) Król Salomon powołał robotników, pracujących przymusowo, z całego Izraela. Było takich robotników trzydzieści tysięcy. Wysyłał ich do Libanu co miesiąc po dziesięć tysięcy na zmiany: miesiąc byli w Libanie, a dwa miesiące w domu. Przełożonym robotników, pracujących przymusowo, był Adoniram. Salomon miał też siedemdziesiąt tysięcy tragarzy i osiemdziesiąt tysięcy rozłupujących skały. Ponadto Salomon miał, prócz wyższych urzędników zarządzających pracami, trzy tysiące trzystu nadzorujących lud wykonujący pracę. Król polecił im, aby kazali wyłamywać kamienie wielkie, wyborowe i ciosane na założenie fundamentów budowli. Murarze więc Salomona i murarze Hirama wraz z Giblitami ciosali i przygotowywali drewno i kamienie na budowę świątyni. | Ze stelli Salmanasara III (monolit Kurkh): Od Hattinitów otrzymałem – 3 talenty złota, 100 talentów srebra, 300 talentów miedzi, 300 talentów żelaza, 1000 naczyń miedzianych, 1000 jasnych szat (z wełny) i lnu, jego córkę z jej wielkim posagiem, 20 talentów purpurowej wełny, 500 sztuk bydła, 5000 owiec. Jeden talent srebra, 2 talenty purpurowej wełny, 200 kłód cedrowych nałożyłem na niego jako jego daninę. Co roku odbierałem ją w moim mieście Aszur. Haianu, syn Gabbari, (który mieszkał) u stóp góry Amanus – 10 talentów srebra, 90 talentów miedzi, 30 talentów żelaza, 300 jasnych szat z wełny i lnu, 300 sztuk bydła, 3000 owiec, 200 kłód cedrowych, 2 homary żywicy cedrowej (lit., krew cedru), jego córkę z bogatym posagiem otrzymałem od niego. 10 min srebra, 100 bali cedrowych, homer żywicy cedrowej, nałożyłem mu jako daninę; corocznie ją otrzymywałem. Aramu, syn Agusi – 10 min złota, 6 talentów srebra, 500 sztuk bydła, 5,000 owiec, otrzymałem od niego. Sangara z Karchemisz – 3 talenty złota, 70 talentów srebra, 30 talentów miedzi, 100 talentów żelaza, 20 talentów purpurowej wełny, 500 sztuk broni, jego córkę z posagiem i 100 córek jego szlachty. |
Zarówno Salomon, jak i Salmanasar pobierali daniny – konie, rydwany, haremy, złoto, srebro itd.
Gmirkin zauważa dalej, że “czyny Salomona” w 1 Krl 3-11 zawierają “wiele politycznych odniesień anachronicznych sprzed ok. 840 r. p.n.e.”. Jest o nich mowa w dalszej części cyklu.
Kontynuując sekcję tej “najstarszej warstwy” pojawia się sugestywne zgrupowanie pięciu królów (z ogólnej liczby dwunastu), którzy sprzymierzyli się przeciwko Salmanaserowi III:
| 1 Krl 10:28 Sprowadzono też Salomonowi konie z Musri [Egiptu] i z Kue. Kupcy królewscy brali je z Kue za ustaloną cenę. Wywożono i sprowadzano z Musri rydwan za sześćset srebrników, a konia za sto pięćdziesiąt. Tak samo za ich pośrednictwem sprowadzano je dla wszystkich królów chetyckich i aramejskich. | Inskrypcja ze steli Szalmanesera z Kurkh: 1200 rydwanów, 1200 jeźdźców, 2000 żołnierzy Hadad-ezera z Aramu; 700 rydwanów, 700 jeźdźców, 10000 żołnierzy Irhuleniego z Hamath [miasta syryjskiego]; 2000 rydwanów, 10000 żołnierzy Ahaba Izraelity; 500 żołnierzy Kuenów; 1000 żołnierzy Musrenów [Egipcjan] (…) – tych dwunastu królów wezwał jako swe wsparcie, aby wydać bitwę i walczyć, oni przybyli przeciwko mnie. [Porównajmy to z inskrypcjami z kampanii Szalmanasera, w której podbił aramejskie miasto Damaszek z jego sojusznikami, którzy są wymienieni w “Ancient Near Eastern Texts” Pritcharda:] Ja [również] wyruszyłem aż do gór Bali-rasi [nieopodal góry Karmel], która jest na przylądku [dosł. “po stronie morza”] i wzniosłem tam stelę z moim wizerunkiem jako króla. Wtedy otrzymałem trybut od mieszkańców Tyru i Sydonu, i od Jehu, syna Omriego, Hadaezera, króla Damaszku (…) wraz z dwunastoma królami kraju Hatti powstał przeciwko mnie (…) Ja podbiłem Asztamaku, królewską siedzibę Irhuleniego z Hatti, wraz z 86 [innymi miastami] (…) Trybut od Jehu, syna Omriego (…) otrzymałem od niego srebro, złoto, złote misy saplu, złote wazy z zaostrzonym dnem, złote kubki, złote kosze, cynę, berło królewskie i drewniane puruhtu (…) Trybut z kraju Musri: otrzymałem od niego dwugarbne wielbłądy, rzecznego byka [hipopotama], [nosorożca], antylopę susu, słownie (…) i małpy (…) Trybut Karparundy z Hattiny: otrzymałem od niego srebro, złoto, cynę, brąz, miedź (…) kość słoniową i heban. |
No i oczywiście mamy podobieństwo imion:
Salmaneser występował jako שלמו w tekście biblijnym (Oz 10:14), co jest bardzo zbliżone do pisowni Salomona jako שלמה (LXX Σολομών) w 1 Krl 3-11. (Gmirkin, 84)
Kontynuując tok myślenia z wcześniejszych postów w tej serii, Gmirkin wyjaśnia:
Pojawienie się Salmanesera III w tekście biblijnym jako potężnego króla, który rządził terytoriami na południe od Eufratu, jest łatwo wytłumaczalne jako lokalna tradycja wśród asyryjskiej klasy rządzącej w późniejszej prowincji Samerina [asyryjska Samaria].
W następnym poście zajmiemy się drugą warstwą literacką “Dziejów Salomona” w 2 Krl 3-11.
Źródła:
Gmirkin, Russell. 2020. “‘Solomon’ (Shalmaneser III) and the Emergence of Judah as an Independent Kingdom.” In Biblical Narratives, Archaeology and Historicity: Essays In Honour of Thomas L. Thompson, edited by Lukasz Niesiolowski-Spanò and Emanuel Pfoh, 76–90. Library of Hebrew Bible / Old Testament Studies. New York: T&T Clark.
Luckenbill, Daniel David, ed. 1926. Ancient Records of Assyria and Babylonia. Volume I, Historical Records of Assyria from the Earliest Times to Sargon. Ancient Records, First Series. Chicago, Ill.: University of Chicago Press. http://archive.org/details/LuckenbillAncientRecordsAssyria01.
Pritchard, James B., ed. 1969. Ancient Near Eastern Texts Relating to the Old Testament.
Third edition with Supplement. New Jersey: Princeton University Press. https://archive.org/details/AncientNearEasternTextsRelatingToTheOldTestament
