Paula Fredriksen o tym, jak Ewangelie w swoim dysonansie dotyczącym powodów ukrzyżowania Jezusa, starały się przemilczeć fakty, ale jednak pozostawiły w swoich narracjach ślady prawdziwych przyczyn:
Prawne lub praktyczne podstawy aresztowania Jezusa (np. zakłócanie spokoju, podburzanie itp.) nie są nigdzie podane, co wzmacnia ewangeliczny motyw, że Jezus umarł z powodów religijnych. Pewne wskazówki wskazują jednak na inny trop. W momencie aresztowania Jezus u Marka woła:
“A Jezus zwrócił się i rzekł do nich: «Wyszliście z mieczami i kijami, jak na zbójcę, żeby Mnie pochwycić. Codziennie nauczałem u was w świątyni, a nie pojmaliście Mnie. Ale Pisma muszą się wypełnić».” (14:48-49).
Być może Jezus został aresztowany jako lestes: z pewnością został stracony jako jeden z nich, ukrzyżowany między dwoma innymi (duo lestai, 15:27); i został oskarżony za roszczenie obraźliwej natury: twierdzenie bycia “Królem żydowskim” (15:26) 1 Fredriksen, Paula, From Jesus to Christ, “The Origins of the New Testament Images of Jesus”, 2nd Ed. (Yale, 2000), s.116 .
W znakomitym artykule Bermejo-Rubio, wykazującym, że ci ukrzyżowani z Jezusem zostali straceni za podburzanie i za to, że prawdopodobnie należeli do jego zwolenników (co ma sens historyczny), stwierdził on:
kiedy Rzymianie kontrolowali Judeę od 63 r. p.n.e. aż do wojny żydowskiej, krzyżowano jedynie buntowników lub tych, których uważano za sympatyzujących z nimi. 2Bermejo-Rubio, Fernando, (Why) Was Jesus the Galilean Crucified Alone? Solving a False Conundrum, Journal for the Study of the New Testament tom 36, … Czytaj dalej.
Podpiera to badaniami Kuhna, z których wynika, że prawo rzymskie ograniczało ten rodzaj egzekucji do buntowników (zob. np. Dig. 48, 19, 28 § 15; Dig. 48, 19, 38 §§ 1-2). Ich zwolennicy byli poddawani identycznej karze, co wynika z relacji Juliusza Paulusa, rzymskiego prawnika za czasów Sewera, w opisach spraw (tj. Imperiales sententiae, Decreta 5, 3, 4). Jezus został skazany na zaostrzoną karę śmierci 3Bermejo-Rubio, cit op. Fn.19: Kuhn, Heinz-Wolfgang 1982, Die Kreuzesstrafe während der frühen Kaiserzeit. Ihre Wirklichkeit und Wertung … Czytaj dalej. Jeśli przyjrzymy się [prawu rzymskiemu], według którego ten rodzaj śmierci był zadawany osobom o statusie pielgrzyma i pokornego, zobaczymy, że tylko dwa przypadki mogą być brane pod uwagę: powstanie ludowe i przestępstwo mniejszego majestatu.” 4 Torrents, José Montserrat, Jesús, El Galileo Armado, (edaf 2011), rozdz. 7.
To S. F. G. Brandon stwierdził, że najbardziej obciążającym dowodem na paradygmat rebelii jest fakt, że Jezus został “ukrzyżowany przez Rzymian jako buntownik przeciwko rządowi w Judei”. Wykazywał, że Ewangelie starały się zataić ten fakt i zostało to również wspomniane przez Tacyta 5 Brandon, S. F. G., Jesus and the Zealots, A study of the political factor in primitive Christianity, (Manchester Press 1967), s.1. . Również ja pokazałem w niniejszej pracy, że Tacyt wykorzystywał Flawiusza.
Dr R M Price twierdził zawsze, że Brandon wykonał świetną robotę w ramach powyższej krytyki, pokazując, że Jezus został oczyszczony w Ewangeliach. Uważa mianowicie, że nawet jeśli został on oczyszczony i zmieniony nie do poznania, to jednak pozostały pewne ślady, narracje o historycznym Jezusie, które po prostu ostały się w Ewangeliach, ponieważ były zbyt dobre, aby je pominąć. Zdarzenia te umknęły “korygującym” Ewangelie redaktorom, jak na przykład uczniowie wyposażeni w broń, którzy zaczęli bronić Jezusa przed aresztującym go tłumem w Getsemani, Jezus pytający podczas ostatniej wieczerzy o miecze, Królestwo Boże dokonujące postępów za pomocą przemocy i wiele innych takich incydentów omówionych poniżej.
Nawet w przekazie Ewangelii Jezus wciąż był eufemizowany, jak pokazuje Bart Ehrman przy omawianiu Mk 1:41, które posiada dwa różne odczytania, Jezus odczuwający współczucie, splangnistheis i Jezus stający się zły, orgistheis. (Kodeks Bezy). Preferowane jest zazwyczaj to trudniejsze odczytanie, ale Mateusz i Łukasz załatwiają sprawę, ponieważ obaj opuszczają słowo ‘rozgniewany’ przy kopiowaniu tego wersetu. Gdzie indziej również porzucają Jezusa gniewnego z innych wersetów Marka (przykład kopiowania Mk 3:5, 10:14, Łukasz czy Mateusz nie mają słowa ‘gniewny’), a Marek nie ma problemu z pokazaniem Jezusa jako gniewnego w swojej Ewangelii. 6 Ehrman, Bart, Misquoting Jesus: The Story Behind Who Changed the Bible and Why, (Harper, 2005), sp.133-139.
Jedna z interesujących recenzji przedstawionych przez dr Price’a ukazuje niektóre takie zabiegi ‘oczyszczania’ w praktyce:
W Ewangelii Mateusza 17:24-27 znajdujemy słynną legendę o monecie w paszczy ryby. Szymon Piotr właśnie zapewnił poborców żydowskiego podatku świątynnego, że Jezus zamierza go zapłacić. Jezus pyta go wtedy: “Od kogo królowie ziemscy pobierają cło i podatki – – od własnych synów czy od innych?”. “Od innych”, brzmi odpowiedź Piotra. “W takim razie synowie są zwolnieni” – odpowiada Jezus. Chodzi o to, że Jezus, będąc synem Bożym, nie ma zamiaru płacić. Jak na razie jest dobrze. Ale historia toczy się dalej: “Ale żebyśmy ich nie obrazili, idźcie nad jezioro i zarzućcie swoją linę. Weź pierwszą rybę, którą złapiesz, otwórz jej pysk, a znajdziesz monetę czterodrachmową. Weź ją i daj im za mój i twój podatek”. Powiedzenie zostało w ten sposób odfałszowane, a sens całkowicie odwrócony. Ktoś, bojąc się pierwotnej radykalnej groźby tego fragmentu, dokleił pobożną legendę, która czyni tekst “bezpiecznym”. Czy nie możemy się zastanowić nad tym, czy dokładnie to samo nie miało miejsca w odniesieniu do nauczania Jezusa na temat innego podatku, tego płaconego Cezarowi? 7 Price, R. M., NUMBERED AMONG THE TRANSGRESSORS, A review in the following link:
https://www.robertmprice.mindvendor.com/art_numbered_trans.htm
Reza Aslan ma dobrą odpowiedź na temat podatku Cezara:
Oddajcie (apodidomi) Cezarowi własność, która należy do Cezara …”. Czasownik ‘apodidomi’, często tłumaczony jako “oddać temu”, jest w rzeczywistości słowem złożonym: apo jest przyimkiem, który w tym przypadku oznacza “z powrotem”; didomi jest czasownikiem oznaczającym “dać”. Apodidomi jest używane szczególnie w przypadku zwracania komuś własności, do której jest on uprawniony; słowo to sugeruje, że osoba otrzymująca zapłatę jest prawowitym właścicielem rzeczy, która jest oddawana. Innymi słowy, według Jezusa, Cezar ma prawo “otrzymać z powrotem” denara, “nie dlatego, że zasługuje na hołd, ale dlatego, że to jego moneta: jego imię i obraz są na niej wybite. Bóg nie ma z nią nic wspólnego. Analogicznie Bóg ma prawo “otrzymać z powrotem” ziemię, którą Rzymianie zagarnęli dla siebie, ponieważ jest to ziemia Boża: “Ziemia jest moja”, mówi Pan (Księga Kapłańska 25:23). Cezar nie ma z nią nic wspólnego.
Oddajcie więc Cezarowi to, co jest jego, a Bogu to, co należy do Boga. To jest argument zeloty w jego najprostszej, najbardziej zwięzłej formie. I wydaje się, że to wystarczyło władzom w Jerozolimie, aby natychmiast naznaczyć Jezusa jako ‘lestes’, bandytę, zelotę. 8 Aslan, Reza, Zealot: The Life and Times of Jesus of Nazareth, (Random House, 2013), s.97.
Denar, którego chciał zobaczyć Jezus, był w przybliżeniu równy wynagrodzeniu za dniówkę. Rzymskie daniny były uciążliwe i kłopotliwe.
Jest jeszcze jeden punkt o tym incydencie autorstwa Crossana i Borga, opisany w ich książce The last week:
W żydowskiej ojczyźnie w pierwszym wieku, były dwa rodzaje monet. Jeden typ z powodu żydowskiego zakazu używania podobizn, nie posiadał żadnych ludzkich ani zwierzęcych podobizn. [Stąd potrzeba osób rozmieniających monety w Świątyni]. Drugi typ (w tym monety rzymskie) posiadał podobizny. Wielu Żydów nie nosiłoby ani nie używało monet drugiego typu. Jednak przesłuchujący Jezusa w tej historii to zrobili. Moneta, którą wyprodukowali, zawierała podobiznę Cezara wraz ze standardowym i bałwochwalczym napisem zwiastującym Cezara jako bóstwo i Syna Bożego. Zostali zdemaskowani jako kolaboranci 9Borg, Marcus J. and Crossan, John Dominic, The Last Week: What the Gospels Really Teach about Jesus’s Final Days in Jerusalem (SPCK Publishing; … Czytaj dalej.
Jezus nazywający Syrofenicjankę i jej dziecko “psami” w epizodzie o uzdrowieniu w Ewangelii Marka 7:24-30 jest bardziej niż prawdopodobny historycznie. Jest to miejsce, które umknęło redaktorom “wygładzającym” Ewangelię. Niechętny Jezus mówi kobiecie: “Najpierw pozwólcie dzieciom jeść, co chcą”, powiedział jej, “bo nie jest dobrze brać chleb dzieci i rzucać go psom”. To oczywiście sprzeczne z obrazem Jezusa w Ewangelii i odzwierciedlające bardziej ksenofobiczny mesjanizm Zwojów znad Morza Martwego. Ich autorzy oczekiwali z kolei zniszczenia w dniach końca wszystkich tych, których nienawidzili. Jezus z tego epizodu to przebłysk Jezusa historycznego.
Greame Lang zauważył, że
sam Jezus został przedstawiony jako wyrażający pewne dość mocne opinie o bogatych. Po spotkaniu z bogatym młodzieńcem, który ze smutkiem odmawia sprzedania wszystkiego, co posiada i rozdania pieniędzy ubogim, Jezus mówi swoim uczniom, że “łatwiej jest wielbłądowi przejść przez ucho igielne niż bogatemu wejść do królestwa Bożego” (Mk 10:23-25).
Wiele ataków przeciwko klasom wyższym podczas wojny żydowskiej zostało dokonanych przez biedotę. Pałac Ananiasza i pałace Herodian zostały spalone; wszystkie rejestry długów zostały zniszczone (Wojna 2.17.6). Zwoje znad Morza Martwego stanowią okno do umysłów tych Żydów i (w zwoju 4Q171) opisują “czas próby”, dokonując peszeru na psalmie 37. Została użyta typologia próby i puszczy według Księgi Wyjścia. Wszystko to, wraz z odwróceniem losu oczekiwanego po zrealizowanej eschatologii, oznaczało, że……
W. Domeris widzi w trzecim błogosławieństwie z Mt 5,5 wezwanie Jezusa do przywrócenia ziemi uciskanym chłopom. Uważa on, że Jezus cytuje psalm 37,11, psalm, który daje nadzieję chłopom przeciwko złym właścicielom ziemskim. Dalej twierdzi, że Jezus w Ewangelii Mateusza 11:29 utożsamia się z ubogimi i uciśnionymi z Błogosławieństw za pomocą antycypacji własnego poniżenia i ucisku. Jak zwykle w przypadku wielu epizodów w Ewangelii, zyskuje to eschatologiczny wymiar, gdy losy tych chłopów mają zostać odwrócone w Królestwie Bożym. Miało to na celu zastąpienie istniejącej hierarchii politycznej. 10 Domeris, W., Meek or oppressed? Reading Matthew 5:5 in context, “Acta theol.” tom 36 supl.23 Bloemfontein 2016
Horsley, komentując fatalne warunki życia żydowskich chłopów na skutek podboju rzymskiego, złej administracji, wojen domowych i głodu, pyta:
dlaczego tak wiele setek, a nawet tysięcy żydowskich chłopów, było gotowych porzucić swoje domy, by podążać za jakimś prorokiem na pustkowiu, aby powstać w buncie przeciwko swoim żydowskim i rzymskim panom, gdy sygnał dał jakiś charyzmatyczny “król”, albo uciec na wzgórza, by dołączyć do jakiejś bandy. Chłopi na ogół nie podejmują tak drastycznych działań, chyba że warunki stają się takie, że nie mogą już dłużej prowadzić tradycyjnego trybu życia. 11 Horsley, Richard A. and Hanson, John S., Bandits, Prophets and Messiahs, Popular Movements in the time of Jesus, (Winston Press, 1985), s.50 .
W dużym stopniu religia i polityka były ze sobą nierozerwalnie powiązane. Modlitwa Pańska dotyczy zmagań chłopów w nadziei, że otrzymają wystarczająco dużo jedzenia i że ich długi zostaną anulowane.
John Dominic Crossan w swojej książce The greatest Prayer (Najważniejsza modlitwa) uważa, że “Ojcze nasz” zawiera sprawiedliwość retrybutywną, taką jak ta zawarta w Księgach Prorockich i Psalmach. Opowiada o Królestwie Bożym, które ma nadejść, (“przyjdź Królestwo Twoje… na ziemi, tak jak i w niebie”), Królestwie, które miało zostać ustanowione właśnie tutaj na ziemi. (Daniela 2:44). “Modlitwa Pańska jest (…) zarówno manifestem rewolucyjnym, jak i hymnem nadziei.” 12 Crossan, John Dominic, The Greatest Prayer, Rediscovering the Revolutionary Message of the Lord’s Prayer, (Harper, 2010), s.4.
Część retoryki [Jezusa] z pewnością zostałaby przyjęta bez większych argumentów przez niektórych rewolucjonistów opisanych przez Józefa Flawiusza. 13Lang, Greame, Oppression and Revolt in Ancient Palestine: The Evidence in Jewish Literature from the Prophets to Josephus, Sociological Analysis, … Czytaj dalej
Jezus mówi: “Chodźcie za mną ….., a uczynię was rybakami ludzi. Natychmiast zostawili sieci i poszli za Nim.” (Mt 4:18-20). To wszystko brzmi bardzo podobnie do wojskowej przysięgi wierności. Jak twierdzi Harnack
słowa Jezusa, że należy zostawić wszystko ze względu na Niego, oraz wyznanie wiary w Niego podczas chrztu można by uznać za podobne do wojskowej przysięgi wierności. Do tego stopnia, że powiedzenia Jezusa zostały później wyrwane z ich historycznego kontekstu. 14 Harnack, Adolf, Militia Christi, (English Translation, Fortress Press 1981), s.28-29.
Pocałunek Judasza jest tylko dramatyczną opowieścią ewangeliczną. Jedyne kontakty rzymskiej administracji z ruchem takim jak ruch Jezusa to opłacanie informatorów, a to czy Judasz jest wymysłem literackim czy nie – właśnie to reprezentuje. Listy Pawła mówią tylko o nocy, w której wydano Jezusa, nie wymieniając Judasza. (1 Kor. 11:23-25). Tom Dykstra widzi w Judaszu narzędzie Marka (Marek będąc paulistą bagatelizuje rodzinę Jezusa i Dwunastu) użyte do podkreślenia, że Dwunastu przed Pawłem było gorszego sortu.
Najprostszą interpretacją jest to, że ewangelista chciał położyć dodatkowy nacisk na fakt, że Judasz był jednym z Dwunastu; lub, innymi słowy, nie chciał pozostawić żadnej możliwości, że jego słuchacze przeoczą fakt, że jeden z Dwunastu zdradził Jezusa. Czytelnik musi naturalnie dojść do wniosku, że sama przynależność do grona “Dwunastu” – lub, w kontekście Pawłowego listu, zwykła przynależność do grona “Dwunastu” – nie może zostać pominięta. Sam status jednego z “apostołów przede mną” – nie powinien automatycznie przyznawać nikomu autorytetu. 15 Dykstra, Tom, Mark Canonizer of Paul, (Ocabs Press 2012), s.117. ..
Wielu badaczy uważa dziś, że Iskariota oznacza człowieka z Kerioth, gdyż “Is” w języku hebrajskim oznacza “ish” w języku angielskim, co sugeruje, że Judasz był Keriothish, (transliteracja Is-Qeriyot). Biorąc pod uwagę to, że w czasach Jezusa nie było wioski Kerioth, bardziej prawdopodobne jest, że jest to greckie tłumaczenie sykariuszy (grupa zabójców skrywająca małe sztylety pod ubraniami, udająca ciemiężony lud), co sugeruje nazwę oznaczającą “człowiek ze sztyletami”. Judasz Sykariusz stał się Judaszem Iskariotą dzięki swojemu nożowi (sicae – łacina/ sikkah – aramejski) 16 Crossan, John Dominic, The Historical Jesus: the Life of a Mediterranean Jewish Peasant. (San Francisco: HarperCollins, 1992), s. 118 ff . Jak omówiono w dalszej części niniejszego opracowania, wielu innych uczniów posiadało opisowe imiona związane z zelotami.
Ewangelie są przeciwieństwem tła, w którym zostały osadzone, gdyż opisywały Królestwo Boże, które zaprowadzał Jezus. Krainę mlekiem i miodem płynącą, gdzie wszyscy są uzdrawiani i karmieni.
Podczas eschatonu mesjasz będzie rządził przemienioną ziemią, taką, na której nie będzie przemocy i pokoju, takiego jak Pax Romana w wyniku podboju Imperium. (Por. Izajasza 25:6-8, gdzie Pan “otrze łzy z wszystkich twarzy”).
John Dominic Crossan w swojej książce God and Empire nie może wybaczyć Janowi z Patmos, że w swojej Apokalipsie opisał wojowniczego Chrystusa, ale Apokalipsa może opisywać najwcześniejszą realistyczną warstwę chrześcijaństwa. Crossan tak komentuje Apokalipsę w kontraście do Ewangelii:
Pierwsze Przyjście zawiera Jezusa na osiołku dokonującego demonstracji bez użycia przemocy. Drugie Przyjście zaś przedstawia Jezusa na koniu wojennym prowadzącego gwałtowny atak. 17 Crossan, John Dominic, God and Empire: Jesus Against Rome, Then and Now. (HaperCollins, 2008), s.218
Jednak Ewangelie nie tylko próbują stworzyć biografię Jezusa, ale też opisać “Królestwo Boże”, które zaprowadzał. Oznaczało to uzdrowienie chorych, nakarmienie głodnych i pokojowe tło, które zostało zainaugurowane przez Jezusa. W literaturze żydowskiej eschaton wiązał się z przemianą ziemi, podczas której przemoc miała przejść w erę pokoju. Crossan w tej samej książce używa “żydowskich Wyroczni Sybillińskich, które pochodzą z okresu około 150 lat przed czasami Jezusa”, aby zademonstrować ten punkt. Po pierwsze pokazuje, że nowy wiek będzie obfity:
Albowiem wszystkowiedząca ziemia da najdoskonalsze nieograniczone owoce śmiertelnikom, zboże, wino i oliwę, i rozkoszny napój słodkiego miodu z nieba, drzewa, owoce górnych gałęzi, i bogate stada i trzody, i jagnięta owiec, i koźlęta kóz. (Wyrocznie Sybillińskie 3.744-48)
A następnie pokazuje, że “nie będzie już przemocy na całym świecie:
Wilki i jagnięta będą jeść razem trawę w górach. Lamparty będą się żywiły razem z dziećmi. Wędrowne niedźwiedzie będą nocować z cielętami. Lew żywiący się mięsem będzie jadł plewy przy żłobie jak wół, a zwykłe niemowlęta będą je prowadzić za pomocą sznurów. On bowiem uczyni bestie na ziemi nieszkodliwymi. Węże i osły będą spały z niemowlętami i nie będą im szkodzić, bo ręka Boga będzie na nich. (Wyrocznie Sybillińskie 3,788-95 por. Izajasza 11,6-9) 18 ibid, s.79ff.
To jest przyczyna pokojowego tła Ewangelii w przeciwieństwie do rzeczywistego tła przedstawionego w dziełach Józefa Flawiusza.
Ewangelie są świadome buntu, którego Jezus był częścią, zakładają, że czytelnicy już wiedzieli o nim, ale bagatelizują go ze względu na wstyd ukrzyżowania. Oto oryginał grecki z Mk 15:7: ἦν δὲ ὁ λεγόμενος Βαραββᾶς μετὰ τῶν συστασιαστῶν δεδεμένος, οἵτινες ἐν τῇ στάσει φόνον πεποιήκεισαν.
Przekłada się to w następujący sposób:
Był (w więzieniu) ten, któremu nadano imię Barabasz, związany razem ze współwyznawcami, którzy podczas buntu dopuścili się morderstwa.
W tym wersecie jest mowa o “buncie”. “στάσει” oznacza bunt, rebelię, powstanie lub insurekcję. Mówi też o “tym”, który został nazwany Barabaszem. Grecki tekst zawiera insurekcjonistów [liczba mnoga], którzy popełnili morderstwo, a nie tylko samego Barabasza. W kontekście historycznym, co widać u Flawiusza, liczba buntowników, do których nawiązują Ewangelie, byłaby znaczna.
Niektóre manuskrypty Mt 27:16 mają “Jezus Barabasz”, co skłania niektórych badaczy do postrzegania Barabasza (dosłownie oznacza w języku aramejskim “syn ojca”) jako alter ego Jezusa.
To inny Markowa konstrukt literacki 19Ten wariant wspierają manuskrypty v16 ιησουν βαραββαν Θ f1 700* l844, Sinaitic Syriac v17 ιησουν τον βαραββαν f1, … Czytaj dalej. Tischendorf uważał, że jest to grecka korupcja, ale to było przed odkryciem Synajskiego Palimpsestu, w którym imię Jezus znajduje się przed Barrabban. (To jest ‘syn nauczyciela’) 20 Winter, Paul, On the Trial of Jesus, (Walter De Gruyter 1974), s.138, fn16. . Później skrybowie uznali za obrzydliwy fakt, że Barabasz nosił to samo imię co Syn Boży i odrzucili je. Ponieważ Mateusz skopiował swoją narrację procesową od Marka, musiał znaleźć “Jezusa Barabasza” w swojej kopii Marka 21 ibidem, s.137 . Dlatego też najwcześniejsze kopie Marka pierwotnie miały Jezusa Barabasza. Ponieważ ułaskawienie paschalne nie jest historyczne, również ten incydent jest oczywistą konstrukcją literacką. Robert Merritt omawia podobne greckie święta, takie jak Dionysus Eleuthereus, które mogły zostać wykorzystane do odtworzenia tego konstruktu literackiego 22 Merritt, Robert, Jesus Barabbas and the Paschal Pardon, JBL 104 (1985), 57-68. .
W czasie aresztowania ci, którzy go otaczali, widząc, co się stanie, mówili:
Towarzysze Jezusa widząc, na co się zanosi, zapytali:
«Panie, czy mamy uderzyć mieczem?»” (Łk 22:49). Użyte tu słowo to μαχαίρῃ machairē. Machairē był mieczem jednosiecznym, większym niż xiphos i mógł odnosić się do gladiusa. “Pamiętajmy, że Łukasz wspomina o obu mieczach. Tutaj słowo miecz w liczbie pojedynczej wyraźnie występuje w charakterze dystrybutywnym [mające takie samo znaczenie jak ‘Czy bierzemy nasze miecze?’. Autor Łukasza chce powiedzieć, że towarzysze Jezusa byli gotowi do zbrojnego oporu 23 Torrents, José Montserrat, Jesús, El Galileo Armado, (edaf 2011), rozdz. 7
Nawet jeśli machairē odnosi się do noży ofiarnych, jak sugeruje wielu badaczy, jak na przykład Paula Fredriksen i Dale Martin, nie wyklucza to ich użycia w jakichkolwiek operacjach oporu. Te noże ofiarne były noszone przez wielu w czasie Paschy. To właśnie tego typu broni, łatwej do ukrycia, używali sykariusze, gdy zamordowali arcykapłana Jonatana.
W Ewangeliach znajduje się wiele wskazówek, że niektórzy z naśladowców Jezusa byli typami opozycjonistów, zelotami. Carmichael stwierdził:
Echa zelotów są uderzające. Jeden Szymon “Kananejczyk” (na liście dwunastu wyznaczonych przez Jezusa) jest wspomniany (Mk 3,18). Dwaj synowie Zebedeusza (Jan i Jakub) są nazwani “synami gniewu”, co jest echem przemocy związanej z aktywnością w Królestwie Bożym. Również Szymon Skała nazywany jest “Baryon”, tak jakby oznaczało to “Bar Jonasz”, czyli syn Jonasza, ale “Baryon” oznaczał “buntownika, banitę”, politycznego lub społecznego wyrzutka żyjącego “na zewnątrz”, z dala od osiadłych obszarów kontrolowanych przez państwo.
Rozwinę wszystkie te kwestie poruszone powyżej.
SZYMON KANANEJCZYK:
Mk 3:18 (por. Mt 10:4) podaje Szymona Kananejczyka jako jednego z uczniów. Hebrajskie słowo ‘cana’ oznacza gorliwość i dlatego współczesne przekłady tłumaczą je jako Szymon Zelota.
Łukasza 6:15 i Dzieje Apostolskie 1:13 miały go przez cały czas jako Szymona Gorliwego.
SYNOWIE ZEBEDEUSZA:
Jakub i Jan, synowie Zebedeusza byli znani jako “Boanerges”, Boanerges jest transliteracją aramejskiego benai regesh, co oznacza “synowie gniewu“, a nie “synowie gromu”, jak błędnie podaje Marek. To imię było odzwierciedleniem ich gwałtowności ukazanej w Łk 9:53-56.
“Jakub i Jan, synowie Zebedeusza, wystąpili do Niego i rzekli Mu: “Nauczycielu, chcemy, abyś uczynił dla nas to, o co Cię poprosimy”. A On im odpowiedział: “Co chcecie, abym wam uczynił?”. Oni zaś rzekli do Niego: “Pozwól nam zasiąść, jednemu po Twojej prawicy, a drugiemu po Twojej lewicy, w Twojej chwale. “Lecz Jezus rzekł do nich: “Nie wiecie, o co prosicie. Czy jesteście w stanie pić kielich, który Ja piję?” (Mk 10, 35-38).
Tak jak Marek surowo traktuje Dwunastu jako uczniów, którzy po prostu nie rozumieją, tak samo strofuje spadkobierców Jezusa. Jakub i Jan pomijają śmierć Jezusa dla własnej chwały.
Wspomnieliśmy już, jak centralnym tematem Ewangelii Marka, a w szczególności [Wielkiego] Czwartku, jest temat nieudanych uczniów. Judasz zdradza Jezusa, Piotr zapiera się Go, a reszta ucieka. 24Borg, Marcus J. and Crossan, John Dominic, The Last Week: What the Gospels Really Teach about Jesus’s Final Days in Jerusalem (SPCK Publishing; … Czytaj dalej
Wszystko to jest właściwie polemiką z Kościołem Jerozolimskim. Właśnie o tym pisał Weeden:
Marek jest wytrwale zaangażowany w wendetę przeciwko uczniom. Ma zamiar ich całkowicie zdyskredytować. Portertuje ich jako obcesowych, upartych, krnąbrnych mężczyzn, którzy najpierw nie dostrzegają mesjaństwa Jezusa, potem sprzeciwiają się jego stylowi i charakterowi, a w końcu je odrzucają. Jako coup de grace Marek zamyka swoją Ewangelię, nie rehabilitując uczniów. 25 Weeden, T.J., Mark: Traditions in conflict. (Philadelphia: Fortress, 1971), s.50-1.
Kelber podał powód działań Marka, mianowicie chce on pokazać, że uczniowie dostarczają przykładów wadliwej tradycji Jezusa. Jest to polemika przeciwko tym, którzy czerpią swój autorytet bezpośrednio z rodziny Jezusa. 26 Kelber, W.H., The kingdom in Mark: A new place and a new time, (Philadelphia: Fortress, 1974), s.64.
SZYMON SKAŁA:
Markus Bockmuehl pyta w swoim artykule czy Szymon Piotr był ‘Synem Yonah’ czy ‘Terrorystą’?
Greka dla imienia Szymon jest niezgrabna w Mt 16:17
ἀποκριθεὶς δὲ ὁ Ἰησοῦς εἶπεν αὐτῷ Μακάριος εἶ, Σίμων Βαριωνᾶ, ὅτι σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέν σοι ἀλλ’ ὁ πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς-.
- “Σίμων Βαριωνᾶ”(Szymon Bariona):
Szymon (Simon) to imię hebrajskie, bar to aramejskie dla syna, a Jonas lub Jona to grecka forma hebrajskiego imienia Jonasz. Jednak w tekście greckim imię to brzmi jako bariona (Βαριωνᾶ). Wiemy, że słowo to miało konotację dla banitów z Talmudu, b. Gittin 56a, Bariona – to słowo nie ma oddźwięku w grece, ma jednak precyzyjne znaczenie w aramejskim – uciekinier lub banita. W Talmudzie bariona i jej liczba mnoga – biryonim – są używane na określenie gorliwych bojowników, którzy walczyli przeciwko Rzymowi. Nawet jeśli przyjmiemy niezgrabne greckie tłumaczenie, istnieje znane porównywalne odniesienie do zelotopodobnych postaci, które ma swoją paralelę w jednym ze zwojów znad Morza Martwego (4Q 541), gdzie postać mesjańska jest nazwana “hayonah”, “gołąb”. S(h)imon barjonah można by odczytać jako S(h)imon syn gołębicy.
Javior Alons pisze:
Obraz absolutnie pacyfistycznego Jezusa nie odpowiada rzeczywistości postaci historycznej, lecz późniejszemu tworowi teologicznemu, który modyfikuje, choć nie ukrywa, pewne niepoprawne politycznie zachowania Nazarejczyka. 27Alsonso, Javier, El contexto judío de la pasión, essay in La Verdadera Historia De La Pasión, Según la investigación y el estudio histórico, … Czytaj dalej
A od czasu Jana Chrzciciela aż dotąd królestwo niebieskie doznaje gwałtu i ludzie gwałtowni zdobywają je (Mt. 11:12).
Przypisy
| ↑1 | Fredriksen, Paula, From Jesus to Christ, “The Origins of the New Testament Images of Jesus”, 2nd Ed. (Yale, 2000), s.116 |
|---|---|
| ↑2 | Bermejo-Rubio, Fernando, (Why) Was Jesus the Galilean Crucified Alone? Solving a False Conundrum, Journal for the Study of the New Testament tom 36, nr 2 (2013), s.130 |
| ↑3 | Bermejo-Rubio, cit op. Fn.19: Kuhn, Heinz-Wolfgang 1982, Die Kreuzesstrafe während der frühen Kaiserzeit. Ihre Wirklichkeit und Wertung in der Umwelt des Urchristentums, ANRW 25.1, s.724. |
| ↑4 | Torrents, José Montserrat, Jesús, El Galileo Armado, (edaf 2011), rozdz. 7. |
| ↑5 | Brandon, S. F. G., Jesus and the Zealots, A study of the political factor in primitive Christianity, (Manchester Press 1967), s.1. |
| ↑6 | Ehrman, Bart, Misquoting Jesus: The Story Behind Who Changed the Bible and Why, (Harper, 2005), sp.133-139. |
| ↑7 | Price, R. M., NUMBERED AMONG THE TRANSGRESSORS, A review in the following link: https://www.robertmprice.mindvendor.com/art_numbered_trans.htm |
| ↑8 | Aslan, Reza, Zealot: The Life and Times of Jesus of Nazareth, (Random House, 2013), s.97. |
| ↑9 | Borg, Marcus J. and Crossan, John Dominic, The Last Week: What the Gospels Really Teach about Jesus’s Final Days in Jerusalem (SPCK Publishing; 1st Edition,2008), s.64 |
| ↑10 | Domeris, W., Meek or oppressed? Reading Matthew 5:5 in context, “Acta theol.” tom 36 supl.23 Bloemfontein 2016 |
| ↑11 | Horsley, Richard A. and Hanson, John S., Bandits, Prophets and Messiahs, Popular Movements in the time of Jesus, (Winston Press, 1985), s.50 |
| ↑12 | Crossan, John Dominic, The Greatest Prayer, Rediscovering the Revolutionary Message of the Lord’s Prayer, (Harper, 2010), s.4. |
| ↑13 | Lang, Greame, Oppression and Revolt in Ancient Palestine: The Evidence in Jewish Literature from the Prophets to Josephus, Sociological Analysis, Vol. 49, No. 4 (Winter, Oxford, 1989), s. 325-342,pierwszy cytat na s. 327, drugi cytat na s. 329. |
| ↑14 | Harnack, Adolf, Militia Christi, (English Translation, Fortress Press 1981), s.28-29. |
| ↑15 | Dykstra, Tom, Mark Canonizer of Paul, (Ocabs Press 2012), s.117. |
| ↑16 | Crossan, John Dominic, The Historical Jesus: the Life of a Mediterranean Jewish Peasant. (San Francisco: HarperCollins, 1992), s. 118 ff |
| ↑17 | Crossan, John Dominic, God and Empire: Jesus Against Rome, Then and Now. (HaperCollins, 2008), s.218 |
| ↑18 | ibid, s.79ff. |
| ↑19 | Ten wariant wspierają manuskrypty v16 ιησουν βαραββαν Θ f1 700* l844, Sinaitic Syriac v17 ιησουν τον βαραββαν f1, Sinaitic Syriac ιησουν βαραββαν Θ 700* l844 |
| ↑20 | Winter, Paul, On the Trial of Jesus, (Walter De Gruyter 1974), s.138, fn16. |
| ↑21 | ibidem, s.137 |
| ↑22 | Merritt, Robert, Jesus Barabbas and the Paschal Pardon, JBL 104 (1985), 57-68. |
| ↑23 | Torrents, José Montserrat, Jesús, El Galileo Armado, (edaf 2011), rozdz. 7 |
| ↑24 | Borg, Marcus J. and Crossan, John Dominic, The Last Week: What the Gospels Really Teach about Jesus’s Final Days in Jerusalem (SPCK Publishing; 1st Edition,2008), s.126 |
| ↑25 | Weeden, T.J., Mark: Traditions in conflict. (Philadelphia: Fortress, 1971), s.50-1. |
| ↑26 | Kelber, W.H., The kingdom in Mark: A new place and a new time, (Philadelphia: Fortress, 1974), s.64. |
| ↑27 | Alsonso, Javier, El contexto judío de la pasión, essay in La Verdadera Historia De La Pasión, Según la investigación y el estudio histórico, Piñero, Antonio, and Segura, Eugenio Gómez, Ed. (Edaf, 2011), s.89. |
