Mesjańscy rebelianci Cz.6 Kulty Jozuego i postacie podobne do Jezusa

Czy należy go opisać przede wszystkim jako nauczyciela, proroka, cudotwórcę, magika, galilejskiego charyzmatyka, czy wojującego rewolucjonistę? Listę możliwości można by wydłużać. Postacie te nie wykluczają się wzajemnie i jest możliwe – a nawet prawdopodobne – że dana osoba łączyła różne role. ¹ Gray, Rebecca, Prophetic Figures in Late Second Temple Jewish Palestine, The Evidence from Josephus, (Oxford, 1993), sp.3.

       James Tabor ² Tabor, James, Messiahs in the time of Jesus, Taborblog wymienia na swoim blogu 22 postacie mesjańskie u Józefa Flawiusza, ale było ich jeszcze więcej, w tym wiele bez imienia i nazwiska. Niektórzy badacze dopatrują się w tych ruchach mesjańskich emanacji przygód Jozuego.

Jezus pasuje do szablonu innych samozwańczych proroków, którzy powstali przeciwko złej administracji rzymskiej. “Samarytanin“, który obiecał pokazać tłumom “święte naczynia, które zostały zakopane [na górze Gerazim], gdzie złożył je Mojżesz” …. to także ruch podobny do tego Jezusowego. Również on został zdeptany przez administrację Piłata.

        “Egipcjanin” twierdził, że sprawi, iż “mury [Jerozolimy] runą”, co jest wyraźną aluzją do bitwy o Jerycho (Joz 6:20).

Twierdzenie Teudasa, że może podzielić rzekę [jak Mojżesz] było jasną aluzją do Joz 3:14-17, którego związek z odkupieniem Izraela był istotny. Nawet Ewangelie rozgrywają temat Jozuego jako Jezusa i jego 12 uczniów przy użyciu midrasza na temat Jozuego 3,12-13:

Wybierzcie teraz dwunastu mężczyzn spośród pokoleń Izraela, po jednym z każdego pokolenia. Skoro tylko stopy kapłanów niosących Arkę Pana, Boga całej ziemi, staną w wodzie Jordanu, oddzielą się wody Jordanu płynące z góry i staną jak jeden wał.. 

Ponieważ Jozue pisze się tak samo jak Jezus w Septuagincie, Ιησούς, niektórzy współcześni badacze, tacy jak Richard Carrier, sugerują, że wiele osób należało do jakiegoś rodzaju kultu Jozuego. ³ Carrier, Richard, On the Historicity of Jesus, ibidem, rozdz. 4.    Sukces Jozuego był dla nich inspiracją w ich własnej walce z Rzymem.

Jeśli Jezus równa się Jozue, to wynika z tego to, że Jezus jest “księciem wojsk Pana”, twierdził Orygenes w swojej homilii na temat Jozuego. ⁴ Harnack, Adolf, Militia Christi, (Fortress Press 1981), s.51.

Niejeden mesjański buntownik inspirował się wzorem Jozuego. W rozdziale 5 Księgi Jozuego upatrywali interwencję Boga za pośrednictwem angelomorficznej postaci dowodzącej armią Boga i walczącej po stronie Jozuego:

Gdy Jozue przebywał blisko Jerycha, podniósł oczy i ujrzał przed sobą męża z mieczem dobytym w ręku. Jozue podszedł do niego i rzekł: «Czy jesteś po naszej stronie, czy też po stronie naszych wrogów? A on odpowiedział: «Nie, gdyż jestem wodzem zastępów Pańskich i właśnie przybyłem». Wtedy Jozue upadł twarzą na ziemię, oddał mu pokłon i rzekł do niego: «Co rozkazuje mój pan swemu słudze?»  (Joz 5:13-4). ⁵ Gieschen, Charles A., Angelomorphic Christology, Antecedents and Early Evidence, (Brill, 1963), s.64-5.

Ci prorocy czyniący znaki w trudnych czasach zaglądali do swoich zwojów w celu odnalezienia jakiejś inspiracji, a dla niektórych to właśnie Jozue był idealnym wzorem do naśladowania w ich walce z Rzymem. Paula Fredriksen podsumowuje to pięknie następującym fragmentem:

Wszystkie te obiecane cuda przywoływały biblijne epizody z założycielskiej historii Izraela. Rozdzielenie wód Jordanu przez Teudasa było zarówno echem przeprowadzenia Izraela przez Morze Czerwone przez Mojżesza, jak i przeprowadzenia dwunastu plemion przez Jordan do ziemi obiecanej przez Jozuego. Udanie się na pustynię w poszukiwaniu wybawienia miało rekapitulować wyzwolenie z Egiptu i nadanie Tory na Synaju. Cudowne zawalenie się murów Jerozolimy przywołuje cudowny upadek Jerycha, miejsce wejścia Jozuego do Ziemi. Wywołując kluczowe momenty w “narodzinach narodu, te znaki prorockie sygnalizują eschatologiczną bliskość ostatecznego odkupienia”. Ich ugruntowanie w cudzie biblijnym tłumaczy również wielkość ich popularnych naśladowców. Autorytet biblijny stanowił podstawę nie tylko ich własnego przesłania, lecz także wspierał nadzieje i przekonania ich zwolenników. ⁶ Fredriksen, Paula, When Christians Were Jews, The first generation, (Yale University Press, 2018), s.177f. .

  Lena Einhorn ⁷ Lena Einhorne, A Shift in Time, How Historical Documents Reveal the Surprising Truth about Jesus, (Yucca, 2016) zauważyła wiele podobieństw między Jezusem a “Egipcjaninem”. Egipcjanin zebrał ludzi na Górze Oliwnej przed swoją bitwą z Rzymianami (Wojna 2.13.5), a Jezus został aresztowany na Górze Oliwnej. 

       Będę musiał jednak wylać kubeł zimnej wody na hipotezę Einhorn, gdyż trzeba zauważyć, że Góra Oliwna była uważana za miejsce, gdzie Bóg stanie w Dniu Sądu Ostatecznego, tocząc bitwę z wrogami Izraela:

W owym dniu dotknie stopami Góry Oliwnej (…)  (Za 14:4)

         Fragment ten mówi o mesjaszu, który miałby przybyć na Górę Oliwną i wejść do Jerozolimy, jest to więc powszechnie znany trop mesjański. Ponieważ Góra Oliwna jest powiązana z Zachariaszem, dlatego zarówno Józef Flawiusz, jak i Marek użyli tego wspólnego tropu (lub same postacie mesjańskie wprowadziły ten trop) w swoich opowiadaniach, a rebelianci ponownie wprowadzili go w życie.

Ewangelia Jana używa słowa σπεῖρα,(speira), czyli kohorta składająca się z 500 do 1000 rzymskich żołnierzy i słowa χιλίαρχος, (chiliarchos) dla ich dowódcy, to jest dowódcy jednego tysiąca. (Jan 18:11). ‘Egipskie’ fragmenty w dziełach Józefa Flawiusza używają tych samych słów. To doprowadziło Lenę Einhorne do postrzegania tego jako zbieżności z ‘Egipcjaninem’, ale o wiele bardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem jest to, że ewangelista Jan korzystał z Flawiusza, a dokładniej z ‘egipskich’ fragmentów. Zostało wykazane, że Łukasz korzystał z Józefa Flawiusza przez takich badaczy jak Mason i Carrier. [Kiedy rekonstruowałem Testimonium Flavianum ⁸Steve Mason, Josephus and the New Testament, (Hendrickson, 1992), rozdz. 6; Richard Carrier, Luke and Josephus (2000), tekst … Czytaj dalej ⁹ Dave Allen, The Use of the Testimonium Flavianum by Anti-Christian Polemicists. R M Price, ed.,Journal of Higher Criticism 16/1 (Spring 2021), 42-105. , był to fragment, który zawierał tak mało informacji, że ewangelista Jan po prostu zaczął używać innych fragmentów jako ram dla swojej Ewangelii. 

        To Morton Smith trafił w sedno, gdy zauważył, że to co naprawdę znaczące we fragmencie Dziejów Apostolskich 5:33-39, to nie to, że Łukasz pomylił się w swojej fałszywej historii (ponownie umieszczając Teudasa przed Judaszem i wymyślając historię o Gamalielu), ale to, że

Nawet ta chrześcijańska propaganda pokazuje, że sami chrześcijanie oczekiwali, że Jezus będzie postrzegany jako ten sam typ społeczny co Judasz i Teudas. ¹⁰ Morton Smith, Jesus the Magician, (Barnes &Noble, 1978), s.20 .

        To samo dzieje się tutaj. Nie chodzi o to, że Jan użył fragmentu o “Egipcjaninie”, to co wymowne to fakt, że widział Jezusa w tej samej klasie społecznej co “Egipcjanin”.

WYBRANE POSTACIE MESJAŃSKIE

1. Bar Kochba

Talmud Jerozolimski opowiada o rekrutacji czterystu tysięcy bojowników, którzy przebywali w Betar podczas oblężenia miasta. Połowa z nich została zwerbowana po tym, jak przeszła test lojalności w postaci odciętego palca, a druga połowa po tym, jak wyrwała z korzeniami cedr libański w czasie jazdy konnej. ¹¹ Menahem Mor, The Second Jewish Revolt, The Bar Kokhba War, 132–136 CE, s.327

Talmud Jerozolimski Ta’anit 4.5:

Ben Kozebah [nazywany Bar Kochbą, przyp. red.]był tam i miał 200 0000 żołnierzy, którzy mieli ucięty mały palec … . Kto nie potrafi wyrwać z korzeniami cedru libańskiego jadąc na koniu, nie zostanie zapisany do twojej armii. Było więc 200 tysięcy, którzy zostali zakwalifikowani w jeden sposób, i drugie 200 tysięcy zakwalifikowanych w drugi sposób. ¹² ibidem, przypis 200

I jeśli prawa twoja ręka jest ci powodem do grzechu, odetnij ją i odrzuć od siebie. Lepiej bowiem jest dla ciebie, gdy zginie jeden z twoich członków, niż żeby całe twoje ciało miało iść do piekła. (Mt 5:30)

Natrafiono tu na niebanalną paralelę ostatnich słów Jezusa na krzyżu:

W Talmudzie Babilońskim Gittin 57a (fragmenty o buncie Bar Kochby), znajdują się komentarze, że Bar Daroma powtarzał werset z Psalmów 60:12 “odrzuciłeś nas o Boże; Boże, nie maszerujesz z naszymi wojskami.” ¹³ ibidem, s. 97 .

zarówno Mt 27:46 jak i Mk 15:34 mają:

“Boże mój, Boże mój, czemuś mnie opuścił?” (Psalm 22:1).

2. Szymon bar Giora był przywódcą frakcji buntowników zwanych sykariuszami, którzy ukrywali swoje sztylety pod płaszczami. Ma to związek z tym, że jeden z uczniów wyciągnął swój krótki miecz (sztylet) podczas aresztowania Chrystusa. (Mk 14:47).

Podczas marszu Chrystusa na Golgotę rzymscy żołnierze włożyli na niego purpurową szatę, ale później zdjęli ją. Szymon bar Giora znany był również jako Szymon bar Poras, a to ostatnie słowo jest skróconą wersją łacińskiego słowa purpura (po włosku porpora) oznaczającego kolor purpurowy. Kiedy Szymon bar Giora został aresztowany, założył purpurowy płaszcz, zanim się poddał, prawdopodobnie jako deklaracja, że to właśnie jego najbardziej poszukiwano.

Pod koniec rzymskiego oblężenia Jerozolimy Jan Lewi i wielu innych zostało już schwytanych przez Rzymian, ale Szymon nadal ukrywał się w podziemiu i miał nadzieję na ucieczkę. Józef Flawiusz odnotował jego dziwaczne zachowanie, gdy w końcu wyłonił się ubrany jak król, mając nadzieję, że oszuka Rzymian, jednak został schwytany i zachowany na ewentualne uroczystości w Rzymie.

A teraz Szymon, myśląc, że może uda mu się zadziwić i wymknąć się Rzymianom, włożył biały surdut i zapiął na siebie purpurowy płaszcz, i wyszedł z ziemi w miejscu, gdzie dawniej była świątynia. (Wojna 7.2.1) ; (por. 1 Mach 10:20,62 w odniesieniu do purpurowej szaty).

Szymon przebywał pod ziemią trzy dni, po czym nagle ukazał się na powierzchni.

…ukazał się na powierzchni w miejscu, gdzie dawniej znajdowała się świątynia (Wojna 7.2.1). W pierwszej chwili ci, którzy go ujrzeli, byli wielce zdumieni i stali tam, gdzie byli.

Jego nagłe objawienie stanowiłoby paralelę zmartwychwstania [Jezusa].

          Triumfalny orszak Cezara opisany jest w Wojnie żydowskiej 7.5.1-7. Szymon został nazwany “generałem wroga”, a jego egzekucja odbyła się w “ostatniej części tego hucznego widowiska… w świątyni Jowisza Kapitolińskiego”. Wokół jego głowy założono sznur i wleczony na nim był dręczony. Cały lud krzyczał z radości, gdy ogłoszono, że został zabity (Wojna 7.5.6). To pasuje do tłumu, który zwrócił się przeciwko Jezusowi, gdy ten miał zostać ukrzyżowany.

3.  Judasz Galilejczyk

Jedna z narracji o narodzinach Jezusa, zawarta w Ewangelii Łukasza, odpowiada spisowi ludności Kwiryniusza (6 r. n.e.), który z kolei odpowiada dużemu buntowi antypodatkowemu Judasza Galilejczyka. (Józef Flawiusz, Wojna żydowska 2.117-118 i Dawne Dzieje Izraela 18.4-25). Judasz Galilejczyk był również apokaliptycznym prorokiem, który chciał ustanowić Królestwo Boże (tak jak Jezus) właśnie tu na ziemi: 

Za jego administracji [Koponiusza] było tak, że pewien Galilejczyk, któremu na imię było Judasz, nakłonił swoich rodaków do buntu; i powiedział, że są tchórzami, jeśli zniosą płacenie podatku Rzymianom, a po Bogu poddadzą się śmiertelnym ludziom jako swoim panom. (Wojna 2.118). ¹⁴Daniel  T.  Unterbrink, The Three  Messiahs: The  Historical  Judas  the  Galilean,  The Revelatory  … Czytaj dalej

Jak widać tutaj Judasz chciał Królestwa Bożego, a nie Rzymian. Judasz Galilejczyk, lub Judasz z Gamali, był żydowskim przywódcą, który prowadził opór wobec spisu ludności narzuconego w celach podatkowych przez Kwiryniusza w prowincji Judea około 6 r. n.e. Łukasz również ma swojego Jezusa urodzonego w okolicach rewolty podatkowej. Później kwestia podatkowa jest wykorzystywana do usidlenia Jezusa. (Łk 20:20-26). A następujący fragment u Łukasza brzmi bardzo podobnie do opisu Judasza Galilejczyka:

I zaczęli go oskarżać, mówiąc: Znaleźliśmy tego człowieka, który obala nasz naród. Sprzeciwia się płaceniu podatków Cezarowi i twierdzi, że jest królem Mesjaszem (Chrystusem) ….. Swoją nauką podburza lud w całej Judei. Zaczął w Galilei, a przyszedł aż tutaj. (Łk 23:2-5)

Judasz Galilejczyk zachęcał Żydów, aby się nie meldowali, a tym, którzy to robili, jego zwolennicy palili domy i kradli bydło. Przypadek sprawił, że miał dwóch synów o takich samych imionach jak bracia Jezusa:

Oprócz tego Jakub i Szymon, synowie Judasza Galilejczyka, zostali postawieni przed sądem i na rozkaz Aleksandra ukrzyżowani; był to ten Judasz, który – jak wyjaśniono powyżej – podżegał do powstania ludowego przeciwko Rzymianom, podczas gdy Kwiryniusz przeprowadzał spis ludności w Judei (Dawne Dzieje Izraela. 20.102).

KILKA SPOSTRZEŻEŃ NA TEMAT TYCH PODOBNYCH POSTACI MESJAŃSKICH

    Tak więc Lena Einhorn w swojej książce A Shift in Time uważa, że Jezus jest “Egipcjaninem“. Daniel Unterbink w swojej książce The three Messiahs twierdzi, że jest on Judaszem Galilejczykiem. Następnie mamy:  Eisenmana w jego książce James, the brother of Jesus, który powiedział, że ruchy Jezusa były podejrzanie podobne do ‘samarytańskiego‘ fragmentu w Dawnych Dziejach Izraela 18.4.1. Powodem, dla którego Jezus brzmiał jak wszystkie te inne figury mesjańskie, jest to, że był jedną z nich.

Piękno studiowania tych innych postaci mesjańskich polega na tym, że fragmenty te nie miały żadnego znaczenia dla nikogo, kto był przywiązany do jakiegoś konkretnego wyznania lub teologii, że to, co otrzymujemy, pochodzi z ręki Józefa Flawiusza, nieskażone “ulepszeniami”, wyciętymi miejscami, dodatkami i innymi tego typu zmianami, które dotknęły fragmenty chrześcijańskie. Dlatego te porównywalne postacie są bezcenne dla odtworzenia obrazu Jezusa w kontekście historycznym i atmosfery politycznej, która była tak napięta, że można ją było kroić nożem.

DZIEŁO CUDU!

Byli to tacy mężowie, którzy zwodzili i łudzili lud pod pozorem boskiego natchnienia, ale byli za tym, aby wprowadzać nowe pomysły i zmiany w rządzie; i ci przekonali tłum, aby zachowywali się jak szaleńcy, i poszli przed nimi na pustynię, udając, że Bóg pokaże im tam znaki wolności. (Wojna żydowska, 2.13.4).

Paweł nie mówi nam praktycznie nic o cudach Jezusa, ale istnieją o nich wzmianki. Ponieważ Paweł nie mówi nam praktycznie nic o jakimkolwiek życiu Jezusa, wystarczą jakiekolwiek ślady, aby pokazać, że była to część służby Jezusa. Ponieważ cele mesjańskie Jezusa okazały się porażką, (nie odbito Izraela z rąk Rzymian, podobnie jak w przypadku wszystkich innych postaci mesjańskich, staje się aż nadto zrozumiałe, że Paweł nie mówił o życiu Jezusa, ale o jego sukcesie, czyli, w mniemaniu Pawła, o tym, że Bóg go wskrzesił). Oto dwie wskazówki, że służba Jezusa nosiła cudowne znamiona:

1. kiedy Paweł mówi, czego Chrystus dokonał:

 przeze mnie […] słowem, czynem, mocą znaków i cudów, mocą Ducha Świętego (Rz 15,18-19) 

Pokazuje tutaj, że jego posługa, która obejmowała cuda, była odwzwierciedleniem posługi Jezusa.

2. Paweł mówi, że Królestwo Boże nie zależy od gadania, ale od mocy, dunamei. (1 Kor 4,20) Biorąc pod uwagę ścisły związek między mocą, czyli cudami, a królestwem Bożym w Ewangeliach synoptycznych, założenie, że Paweł odzwierciedla tutaj znajomość tego związku w życiu Jezusa, nie jest bezzasadne ¹⁵ Twelftree, Graham H., Jesus the miracle worker, InterVarsity press (1999), rozdz. 9. .      

3. Przeciwnicy Jezusa postrzegali go jako jakiegoś rodzaju magika. Wszyscy ci samozwańczy prorocy gromadzili swoich zwolenników dzięki swoim cudownym czynom i obiecywali obalenie Rzymian dzięki interwencji Boga. Jezus również był postrzegany jako czyniący cuda, co stawiało go w tym samym szeregu, co tych religijnych przywódców ruchu oporu:

Lecz mógłby ktoś wysunąć zarzut, że przecież ten, którego nazywamy Chrystusem, jest człowiekiem z człowieka zrodzonym, że więc zapewne tylko sztuką czarodziejską działał On cuda, jakie Mu przypisujemy i na podstawie których uznajemy Go za Syna Bożego. Odpowiemy na to, że opieramy się nie na zdaniu tych, co tylko gołosłownie tak o Nim nauczają, lecz na wypowiedziach ludzi, którzy Go już z góry przepowiedzieli, zanim jeszcze przyszedł, na świat i którym bezwzględnie wierzyć musimy, gdyż na własne oczy widzimy, jak spełniły się, a także jak się obecnie spełniają, ich proroctwa. Ufamy, że i wy ten dowód uznacie za stanowczy i przekonywający. (Justyn Męczennik, 1 Apologia XXX).

I z Tertuliana:

Skoro więc, pod wpływem swego uprzedniego osądu, przekonali się na podstawie Jego pokornej postaci, że Chrystus nie był niczym więcej niż człowiekiem, wynikało z tego, jako konieczna konsekwencja, że powinni uważać Go za maga na podstawie mocy, które okazywał. (Apologia XXI) (tłumaczenie własne)

I z Celsusa:

Ten znienawidzony przez Boga, jeśli tak wolno powiedzieć, za swą bezbożność i haniebne przekonania człowiek ubliżając Jezusowi mówi, że “tego wszystkiego dokonał znienawidzony przez Boga i łajdacki kuglarz. (Orygenes, Przeciw Celsusowi 1,71)

Antychrześcijańska polemika przybliża nas do rekonstrukcji historycznego Jezusa, jak widać na przykładzie następujących trzech starożytnych cytatów:

Por. J 6,15.

Gdy więc Jezus poznał, że mieli przyjść i porwać Go, aby Go obwołać królem, sam usunął się znów na górę.

Por. Dawne Dzieje 17,10.8

W owym czasie w całej Judei grasowały bandy rozbójnicze. Gdzie tylko zdołał ktoś zebrać grupę buntowników, obierano go królem i wyrządzano wielkie szkody narodowi.

Por. Przeciw Celsusowi 3.8

że inni Żydzi zbuntowali się w czasach Jezusa przeciwko państwu żydowskiemu i poszli za Jezusem

Nieposkromione ambicje mesjanistyczne:

Byli to włóczędzy i oszuści, którzy działając rzekomo z natchnienia Bożego wzniecali bunty i niepokoje, wprawiali lud w nastroje opętańcze i wyprowadzali na pustynię, gdzie rzekomo Bóg miał im okazywać znaki zapowiadające wolność. (Józef Flawiusz, Wojna żydowska 2.13.4).

Mowa Gamaliela w Dziejach Apostolskich 5:34-39 łączy ruch Jezusa z ruchem Teudasa i Judasza Galilejczyka. Teudas także podejmował działania prorocze i oczekiwał interwencji Boga. Judasz Galilejczyk chciał ustanowić teokrację “przyganiając im, że godzą się na płacenie Rzymianom podatków i po Bogu słuchają jeszcze śmiertelnych panów”. (Wojna 2.8.1).

Wszystkie nasze źródła wskazują na eschatologiczne koncepcje Jezusa, które wszystkie pasują do historycznego kontekstu tych mesjańskich postaci. Jezus twierdzący, że Świątynia zostanie zniszczona i cudownie odbudowana stanowiło być może peszer (komentarz odnajdujący w Piśmie Świętym znaczenia dla współczesnych wydarzeń), na temat pierwszego zniszczenia Świątyni w Księdze Daniela 9:26 lub Księdze Jeremiasza 7. Jest to dokładnie taki rodzaj twierdzenia, jakie wysuwały te mesjańskie postacie.

Zbadajmy pierwszoosobowe, cudowne roszczenia mesjańskie czynione w celu przekonania swoich zwolenników proroczymi obietnicami u Józefa Flawiusza:

Podawał się za proroka i twierdził, że na jego rozkaz rozdzielą się wody rzeki i będą mogli wygodnie przejść na drugą stronę ~ Teudas, jak relacjonują Dawne Dzieje 20.97.

Twierdził, że stąd im pokaże jak na jego rozkaz rozpadną się mury Jerozolimy, obiecywał, iż takim sposobem otworzy im drogę do miasta. ‘Egipcjanin’, jak podano w Dawnych Dziejach 20.8.6

Nakłonił on ludzi, aby poszli za nim na górę Garizim, uważaną za najświętszą, i zapewniał, że gdy tam przyjdą, pokaże im święte naczynia, które miał w tym miejscu złożyć i zakopać Mojżesz. ~ “Samarytanin” uważany za Taheba, jak podają Dawne Dzieje 18,5.1

Na mój rozkaz ta zepsuta Świątynia, zbudowana rękami ludzkimi zostanie zburzona, ani jeden kamień nie będzie stał na drugim, w ciągu trzech dni zostanie odbudowana czysta Świątynia nie rękami ludzkimi ~ Jezus Nazarejczyk, odtworzony z Flawiusza jak wyjaśniono powyżej.

Jan Chrzciciel, uważał, że Królestwo Boże wstrzymywane jest przez grzechy ludzi, można sobie wyobrazić, jak mówił: “Wyjdziemy na pustynię i powtórzymy exodus, wody obmyją wasze ciała i grzechy, gdy będą czyste, Bóg przyjdzie”.

Na szczycie tych wszystkich szalonych twierdzeń Flawiusz donosi o jeszcze jednym w tym samym stylu:

Głos ze wschodu, głos z zachodu, głos od czterech wiatrów, głos przeciwko Jerozolimie i Przybytkowi, głos przeciwko oblubieńcom i oblubienicom, głos przeciwko całemu narodowi. (Wojna 6,5.3). 

Wypowiedział to Jezus ben Ananiasz na cztery lata przed rozpoczęciem wojny. Przepowiednia ta zyskała na popularności dopiero wtedy, gdy się spełniła. Było to proroctwo szaleńca, który nie był mesjańskim buntownikiem, więc nie znalazłoby się ono w Wojnie Żydowskiej Flawiusza, tyle tylko, że spełniło się w czasie wojny. Dla Flawiusza proroctwo to stało się godne wzmianki z uwagi na zniszczenie Świątyni. Byłoby to kolejne bezwartościowe proroctwo wypowiedziane przez szaleńca (nie warte relacjonowania ani pisania o nim), gdyby Świątynia nie została zburzona. To samo dzieje się z Ewangelią Marka. Przepowiednia Jezusa, która w połowie się spełniła, uczyniła z Jezusa bardziej godnego zapamiętania bohatera wojennego (mesjańskiego buntownika) w odróżnieniu do innych bohaterów wojennych. 

Gdyby w Ewangelii Marka nie wymyślono proroctwa lub zapamiętano proroctwa Jezusa ben Ananiasza, nie napisano by tego, co się nie wydarzyło, “ani jeden kamień pozostanie na drugim”, ale zamiast tego napisano by “nic nie pozostanie oprócz ruin muru”. Marek, próbując obalić to proroctwo, argumentuje na korzyść nieudanego proroctwa będącego w obiegu, które zapoczątkowało Ewangelię Marka w następstwie rzeczywistego zniszczenia Świątyni. (Mk 15:37).

Różne ‘przepowiednie pasyjne’ nie powinny być odrzucane jako proroctwa ex eventu śmierci Jezusa i rzutowane z powrotem na życie Jezusa jako narzędzie apologetyczne….. Przepowiednie te nie są też melancholijnymi rozmyślaniami człowieka z kompleksem męczennika. Stanowią one raczej realistyczną refleksję kogoś, kto głosi królestwo Boże, rzuca wyzwanie oficjalnym (saduceuszom) i nieoficjalnym (faryzeuszom) przywódcom Izraela, przyciąga tłumy, emanuje eschatologiczną gorliwością, nasyca mesjańskimi marzeniami, podważa granice tego, kto należy do wspólnoty, i dokonuje potężnego protestu w Świątyni, który wydaje się być symboliczną zapowiedzią jej upadku. (Istnieją ciekawe współczesne paralele. Pakistański minister ds. mniejszości, Shahbaz Bhatti, sam będący katolickim chrześcijaninem, nigdy się nie ożenił, ponieważ “wiedział”, że pewnego dnia zostanie zabity przez islamskich ekstremistów. To przekonanie spełniło się 2 marca 2011 r., gdy wpadł w zasadzkę bojowników). Jezus wiedział, jakie ryzyko podejmuje, z jaką opozycją przyjdzie mu się zmierzyć i jak ta historia się skończy. ¹⁶Wright, N. T. and Bird, Michael F., The New Testament in Its World, An Introduction to the History, Literature and Theology of the First Christians, … Czytaj dalej

       Ze wszystkich roszczeń wysuwanych przez mesjańskie postacie jedynie proroctwo Jezusa zostało najlepiej zapamiętane – zniszczenie zepsutej Świątyni, jej odbudowanie w ciągu trzech dni. Powodem tego było to, że proroctwo spełniło się połowicznie. Zniszczono, ale nie przywrócono.

        James Sweeney dostrzega związek między Pawłem i Jezusem a metaforami Świątyni używanymi przez Pawła ¹⁷ Sweeney, James, Jesus, Paul, and the Temple: An exploration of some patterns of continuity, JETS 46/4 (December 2003), 609 ff . To szalone mesjańskie roszczenie ma oparcie w najwcześniejszych warstwach literatury NT. Paweł przerobił to twierdzenie na metaforę:

Czyż nie wiecie, żeście świątynią Boga i że Duch Boży mieszka w was? Jeżeli ktoś zniszczy świątynię Boga, tego zniszczy Bóg.

Markowa próba obalenia nierozsądnego mesjańskiego roszczenia sugeruje, że w rzeczywistości wywodzi się ono od mesjańskiego buntownika i było wówczas w obiegu. W czasie kiedy Paweł pisał listy, jedną z oczywistych spraw było to, że Świątynia wciąż stała. 

Eisenman ¹⁸ Eisenman, Robert, Paul as Herodian, Journal of Higher Criticism, 3/1 Spring 1996, s.110-122. poczynił kilka dobrych obserwacji, które mogą zostać wykorzystane do datowania listów:

– W swoich listach do Rzymian Paweł odnosi się i pozdrawia “swoich krewnych Herodian, najmniejszego Heroda”. To było nawiązanie do Heroda z Chalcis, brata króla Heroda Agryppy. (Rzymian 19:7,10)

– Paweł pozdrowia również wszystkich domowników Arystobula. Stanowi to nawiązanie do syna Heroda Agryppy (Rzymian 16:10)

       Douglas Campbell ¹⁹Campbell, Douglas A. “An Anchor for Pauline Chronology: Paul’s Flight from ‘The Ethnarch of King Aretas’ (2 Corinthians 11:32-33).” … Czytaj dalej pokazuje incydent Pawła z królem Aretusem IV, omówionym powyżej, dostarczając ogólną datę odniesienia dla listów Pawła.

        Trzecia data odniesienia pochodzi z kamienia Erastusa znalezionego w Koryncie o napisie:  “Erastus, komisarz robót publicznych”. Rzymianin mówi: 

Pozdrawia was Gajus, który jest gospodarzem moim i całego Kościoła. (Rz 16:23).

Goodrich w swojej pracy ²⁰Goodrich, John K., Erastus, Quaestor of Corinth: The Administrative Rank of ὁ οἰκονόμος τῆς πόλεως (Rom 16.23), w: Achaean … Czytaj dalej omawia szczegółowo ten zapis:

“Erastus (Rz 16,23) zajmuje wysokie stanowisko…. jak sugeruje jego tytuł (ὁ οἰκονόμος τῆς πόλεως)”. Skojarzenie obu Erastusów z miastem Korynt i ich tytuły zawodowe odnoszące się do stanowiska miejskiego “kierownika finansowego” plus czas sprawiają, że jest prawdopodobne, że ci to ta sama osoba. Goodrich zakłada, że Erastus był kwestorem. Następnie argumentuje, że możliwy do udowodnienia związek między Oikonomos (οἰκονόμος) a kwestorem oznacza, że jest wysoce prawdopodobne, iż Erastus Pawła z listu do Rzymian był kwestorem Koryntu w czasie, gdy Paweł pisał.

Nie był to więc Jezus zastępujący ideę Świątyni w następstwie jej zniszczenia. Metafory, których używa Paweł, to zatem jego geniusz w przerabianiu nieudanych, nieokiełznanych roszczeń mesjańskich (zwłaszcza tam, gdzie Bóg miał interweniować). Paweł zadaje pytanie retoryczne:

Czyż nie wiecie, że ciało wasze jest świątynią Ducha Świętego, który w was jest, a którego macie od Boga, i że już nie należycie do samych siebie? (1 Kor. 6:19)

To pokazuje, dlaczego ruch Jezusa przetrwał tam, gdzie większość innych ruchów mesjańskich zawiodła. Dunn przyznaje, że tradycyjne kategorie świątyni, kapłaństwa, świętości i czystości zostały przerobione przez Pawła. Sugeruje on takie wyjaśnienie, że wspomniane kategorie kultowe zostały “zastąpione obrazem ciała Chrystusa.” ²¹Dunn, James  D, Theology of the Apostle, (William B. Eerdmans Publishing Company, 2006), s.721 f oraz 533–64, a w szczególności 543–48 … Czytaj dalej

        Jest to więc inne ujęcie tradycji ustnej. Wszystkie proroctwa tych postaci mesjańskich były w obiegu. Proroctwo Jezusa spełniła się , gdyż Świątynia została zburzona.

       Właśnie dlatego Jezus został zapamiętany i spopularyzowany w literaturze NT, a nie Egipcjanin czy Teudas. Tradycja ustna nie dotyczyła tradycji “tylko o Jezusie”. Krążyły inne proroctwa mesjańskie i opowieści o postaciach mesjańskich. Dlatego w ewangeliach mamy złożone historie. To jest prawdziwe życie, ludzie kochają proroctwa i są one powtarzane o wiele częściej aniżeli anegdotyczne opowieści.