site-logo

Wczesne kanony Nowego Testamentu

30 kwietnia 2020
Dawid
Dawid
Skończyłem historię na Wydziale Historycznym UW ze specjalizacją historii Kościoła. Jestem oddanym fascynatem późnego antyku, poza chrześcijaństwem interesuję się też gnostycyzmem, neoplatonizmem i magią antyczną, jak również religiami Indii i mitologiami świata, od europejskich po polinezyjskie. Jestem też fanem twórczości H.P. Lovecrafta oraz komiksów DC.

Spis treści

Z przyczyn oczywistych kwiecień nie był szczęśliwym miesiącem dla nikogo, w tym również dla nas – redaktorów Testimoniów. Rozmaite zdarzenia, które nadal dotykają nas wszystkich, niestety zahamowały nieco naszą działalność. Zapewniamy jednak, że działamy nadal – i już wkrótce przedstawimy naszym Czytelnikom owoce naszej pracy.

Tymczasem chcę podzielić się z Wami zestawieniem list kanonicznych Nowego Testamentu, w formie przystępnej tabeli. Przyznam od razu, że pewna jej część, jak i ogólna struktura, pochodzi z zestawienia znajdującego się na stronie https://en.wikipedia.org/wiki/Development_of_the_New_Testament_canon. Jednak zdecydowałem się dodać do niej również inne elementy: doniesienia Euzebiusza z Cezarei na temat kanoniczności poszczególnych ksiąg; List Paschalny Atanazego oraz późną ale ciekawą listę ksiąg pochodzącą z VI-wiecznego Kodeksu z Clermont.

Zestawienie to pokazuje, jak różnorodne były listy kanoniczne (czy też: proto-kanoniczne), które dopiero z czasem, na drodze powszechnego konsensusu oraz siły forsujących je autorytetów wykrystalizowały nasz aktualny, uznany powszechnie kanon 27 ksiąg Nowego Testamentu. Dostrzec można, jak późno powstała w ogóle ta lista, którą my uznajemy teraz (mowa tu o liście Atanazego) – a i w momencie swojego powstania nie była ona przecież obowiązująca powszechnie. Widać dzięki temu, że stanowiła jedną z wielu opcji, i że gdyby aleksandryjski biskup-awanturnik nie miał takiej siły osobowości, jaką miał (może była ona właśnie sytuacyjnym darem Bożym?) – to dzisiaj mielibyśmy być może nieco inny kanon NT? Nie “zupełnie inny” – ale trochę?

Dzięki tabeli widać też, jak wyglądał autorytet każdej poszczególnej księgi albo ich grup. Ewangelie czy trzon korpusu Pawłowego – to były “pewniaki”, księgi bezpieczne i autorytatywne praktycznie zawsze. Ale były też księgi “problematyczne”. Na przykład List do Hebrajczyków – uznany na Wschodzie, konsekwentnie był odrzucany (albo ignorowany) w Rzymie, o czym świadczy zarówno Fragment Muratoriego, jak i Euzebiusz czy bardzo późny Claromontanus. Nie miały łatwego życia dalsze listy przypisywane Janowi czy Piotrowi. Nie ma co wspominać nawet o Apokalipsie, o której Euzebiusz wprost pisał, jak bardzo była kontrowersyjna jeszcze w IV wieku (i była jeszcze później).

Z drugiej strony widać też, jak na samej granicy kanonu balansowały pisma, które w końcu do niego nie weszły, ale miały na to sporą szansę. Mój osobiście ulubiony Pasterz cieszył się dużą popularnością, bywał uwzględniany w wielkich kodeksach, a można pokusić się o (ryzykowne i nienaukowe, bo nieweryfikowalne) stwierdzenie, że jedynie brak apostolskiego stempla sprawił, że dzieło Hermasa zostało ostatecznie odrzucone.

Zestawienie to pokazuje, że sztywna “kanoniczność”, do której jesteśmy przyzwyczajeni – jakby księgi biblijne od nie-biblijnych oddzielała przepaść nie do przebycia – jest wytworem późnych wieków i stuleci tradycji. Pierwotnie natomiast “kanon” jako taki nie istniał i dopiero z czasem się kształtował, wymuszony niejako przez pierwszego kodyfikatora NT, Marcjona, wśród mnogich opcji. Warto tak spojrzeć na Biblię, gdy następnym razem do niej sięgniemy – kilku jej ksiąg równie dobrze mogło tam nie być, a kilka nowych mogłoby się w niej pojawić. Jak wtedy wyglądałaby religia chrześcijańska?

Ps. Dla osób zdumionych, czemu według tabelki Peszitta nie zawierała 2 Piotra, 2 i 3 Jana, Judy ani Apokalipsy – otóż te księgi nie wchodziły w skład pierwotnej Peszitty, ale zostały dodane do niej w VII wieku przez Tomasza z Harqel.

Wersja pdf tabeli dostępna jest tutaj.

Zapraszam też do lektury kolejnego artykułu z tego cyklu, o pismach uznanych, nieznanych lub odrzuconych przez autorów chrześcijańskich.

guest

0 komentarzy
Wbudowane informacje zwrotne
Zobacz wszystkie komentarze
Spis treści
Najczęściej czytane
0
Podziel się swoimi przemyśleniamix